3
Июнь
17
ЎЗБеКЛАРНИНГ ОИЛАВИЙ ВА ДИНИЙ ҲАЁТИДА ДАРАХТ РАМЗИ БИЛАН
БОҒЛИҚ ТАСАВВуРЛАРНИНГ АКС ЭТИШИ
Фозилова Гулнора Абдуллажоновна
Наманган вилояти Тўрақўрғон туманидаги
4-сонли ДИМИ тарихфани ўқитувчиси
Телефон:+998999753287
quyosh0817@gmail.com
Анотация:
. ушбу. мақола. ўзбек. халқининг. турмуш. тарзи,. неча. минг. йиллардан. бери.
инсонлар. ҳаётида. мухим. аҳамият. касб. этиб. келаётган. тарихий. ва. қадимий. қадамжолар,.
анъана,. урф-одатлар,. чақалоқ. туғилиши. ва. вафот. этиш. билан. боғлиқ. бўлган. анъаналар.
ўхшашлиги.ҳақида.кенг.маълумотлар.бериб.ўтилган.
Калит сўзлар
:чиллахона,.“қорин.сочи”,.тол.дарахти,Мавлоно.бува,.сафедбулон,.Идрис.
бува,.Қирқчилтон,.балиқли-кўл,.хатна.қилиш,“Юз.кўрсатар”,.“бет.очар”,.“рўкушон”.
Инсон.турмуши.ижтимоий-иқтисодий.тузум.билан.шартланган.ҳолда.доимо.миқдор.ва.
сифат. жиҳатидан. ўзгаришларга. учрашига. қарамай,. унинг. ҳаётидаги. бурилиш. нуқталари.
(масалан,.туғилиш,.балоғатга.этиш,.меҳнат.фаолиятининг.бошланиш,.никоҳ,.ўлим.ва.ҳ.к.).
барқорорлигини.сақлаб.қолади.ва.инсон.ўз.ҳаётининг.ана.шундай.бурилиш.нуқталарини.
маълум.бир.ижтимоий.акида-маросим.орқали.қонуний.тусга.киритади...
Қолаверса,.тарихдан.маълумки,.ҳар.бир.халқнинг.бошқа.бир.халқдан.ажратиб.турувчи.
муҳим.этнографик.белгиларидан.бири.ҳам.айнан.унинг.маросимларидир..Энди.эса.бевосита.
оила-турмуш.анъаналарини.асосини.ташкил.этувчи.айрим.маросим.ва.расм-русумлардаги.
дарахт.рамзи.билан.боғлиқ.тасаввурлар.ҳамда.уларнинг.локал.ва.умумминтақавий.хусуси
-
ятлар.борасида.бирмунча.кенгроқ.тўхталиб.ўтсак..Аввало,.шуни.таъкидлаб.ўтиш.жоизки,.
оила.маросимлари.ичида.бола.туғилиши.ва.тарбияси.билан.боғлиқ.маросимлар.ўзига.хос.
ўринни.эгаллайди.
Масалан,.Фарғона.водийсининг.аксарият.ҳудудларида.чақалоқнинг.киндиги.(йўлдоши).
маълум. вақтдан. сўнг. мевали. дарахт. тагига. кўмиб. қўйилган.. Мевали. дарахтлар. дунё.
халқларида. яқин. ўтмишга. қадар. қадимги. ҳосилдорлик. маъбудасининг. ёрқин. рам
-
зи. ҳисобланган. .. Водийликларнинг. юқоридаги. одатларидан. ушбу. культ. марҳаматидан.
баҳраманд.бўлишга.қаратилган.ҳаракат.кўринишлари.гувоҳи.бўлиш.мумкин..
чақалоқнинг. бешиги. ва. марҳумнинг. охирги. йўлга. кузатиладиган. тобутнинг. айрим.
қисмларини.ҳам.айнан.бир.хил.дарахт-тол.ёғочидан.тайёрланиши.ҳам.инитсиатсия.билан.
боғлиқдир..Халқона.қарашга.кўра,.тол.ёвуз.кучларга.қарши.турувчи.хусусиятга.эга.бўлган.
ва. шу. боис. чақалоқ. ва. марҳумни. янги. оламга. ўтишида. ёвуз. кучлар. таъсиридан. ҳимоя.
қилиш.учун.тол.дарахтидан.фойдаланилган.
самарқандда. чиллали. хонадонни. ёвуз. кучлардан. ҳимоя. қилиш. мақсадида. бола. ётган.
уйга. мевали. дарахт. шохидан. қоқиб. қўйилган.. чақалоқни. кўргани. кирган. ҳар. бир. киши.
ушбу.шохни.қўли.билан.ушлаб.ичкарига.кирган..
чақалоқнинг. дастлабки. “қорин. сочи”ни. олиш. ҳам. катта. тантанага. айланган.. Аждод
-
ларимиз. “сочда. одамнинг. жони,. куч-қудрати,. магик. қуввати. мужассамлашган”. деб. та
-
саввур. қилганлар.. улар. боланинг. қорин. сочларини. олишдан. чўчиб,. пиру. бадавлат,. кўп.
фарзандли,.кекса.ёшли.онахонларимизга.олдирганлар.ва.уни.асраб-авайлаб.мевали.дарахт.
тагига.кўмганлар..Тожикларда.ҳам.боланинг.дастлабки.олинган.сочи.асраб-авайлаб.матога.
ўралиб,.мевали.дарахт.шохига.(чақалоқ.ҳам.ушбу.дарахт.каби.ҳосил.берсин.деган.ниятда).
осиб.қўйилган...бунда.инсон.сочи.билан.жон.тушунчасининг.боғланганлигини,.қолаверса.
сочни.мевали.дарахт.тагига.кўмиш.билан.серпуштлик.эътиқодини.кўриш.мумкин..
Водийда. фарзанд. талаб. аёллар. сиғинадиган. қадамжолар. анчагина.. Жумладан,. Мавло
-
но.бува,.сафедбулон,.Идрис.бува,.Қирқчилтон,.балиқли-кўл.ва.хоказо..Водийнинг.барча.
ҳудудларида. қабрлар. ёки. мозор. усти. иншоотлари. ҳамда. қабристонлардаги. турли-туман.
237
Do'stlaringiz bilan baham: |