3
Июнь
17
МИРЗО уЛуҒБеКНИНГ ИЛМ-ФАНГА ҚЎШГАН БуЮК ХИССАСИ.
Соҳиба Боймирзаева
Наманган вилояти Норин тумани
31- мактаб тарих- ҳуқуқ фани ўқитувчиси.
Телефонлар:+998945063178 bojmirzaevasohibahon@gmail.com
Аннотация:
.ушбу.мақолада.Мирзо.улуғбекнинг.илм.фанга.қўшган.буюк.хиссаси,.юрт.
ободончилиги.борасида.амалга.оширган.ишлари.ёритиб.берилган.
Калит сўзлар
:.расадхона,.“улуғбек.зижи”,.мадраса,.регистон.майдони.
“Улуғбек жахон илм-фани тараққиётига қўшган беқиёс хиссаси билан тириклигидаёқ
озига ҳайкал ўрнатиб кетган буюк алломадир”.
Б.Аҳмедов,ўзбек тарихчи олими.
1394-йилда. туғилган. набирасига. Амир. Темур. Муҳаммад. Тарағай. деб. ўз. отасининг.
исмини. қўйди.. Мунажжимлар. унинг. келгусида. катта. олим. ва. буюк. ҳукмдор. бўлишини.
башорат. қилдилар.Шу. туфайли. Амир. Темур. толейи. улуғ. набирасини. улуғбек. деб. ҳам.
атай. бошлади.. улуғбек. Мовороуннахрда. 40. йил. хукмронлик. қилди.. Ўз. даврининг. илм.
фани.сирларини.ўрганишида.машхур.математик.ва.астроном.алломалар.Мавлоно.Аҳмад.
ва. Қозизода. румий. унга. устозлик. қилдилар.. бу. эса. улуғбекнинг. келгусида. буюк. астро
-
ном.ва.математик.бўлиб.етишишини.белгилаб.берди..улуғбек.илм.фаннинг.кўп.соҳалари.
билан.шуғулланган.аллома..бироқ.илм.фанда.у,.аввало,буюк.астроном.сифатида.машҳур.
бўлди.. улуғбек. осмон. жисмларини. кузатиш. мақсадида. расадхона. қурдирди.. расадхона.
ичига. ўрнатилган. жуда. катта. асбоб. ёрдамида. Қуёш,. Ой. сайёралари. ва. юлдузлар. ҳолати.
ўрганилди.. расадхонада. олиб. борилган. кузатишлари. натижасида. «улуғбек. зижи”. деб.
хам. аталадиган. дунёга. машхур. асарини. ёзди.. Асарда. 1018. та. юлдузнинг. ўрни. ва. холати.
шархлаб. берилди.. улуғбек. давлатининг. нуфузли. ва. маданий. марказлари. бўлмиш. бухо
-
ро. (1417-йили),. самарқанд. (1420-йили). ва. кейинчалик. Ғиждувонда. (1433-йили). мадра
-
салар. қурдириб,. улуғбек. илмий. ва. ижтимоий. тараққиётга. катта. аҳамият. берди.. улуғбек.
қурдирган. мадрасалар. ўз. даврининг. дорилфунунлари. ҳисобланиб,. уларда. машхур. олим
-
лар.(Қозизода.румий,.Ғиёсиддин.Жамшид.коший,.Али.Қушчи).илоҳиёт.илмлари.(қуръон,.
ҳадис,.тавсир)дан.ташқари.риёзиёт,.ҳандаса,.илми.ҳайъат,.тиббиёт,.тарих,.жуғрофия,.илми.
аруз(поэзия).ва.бошқа.фанлардан.ҳам.дарс.беришган..Мадрасаларда.ўқиб.таҳсил.кўрган.
ва.олимлар.синовидан.ўтган.талабаларга.санад.(шаҳодатнома)лар.берилган..улуғбекнинг.
самарқанддаги. мадрасасида. Шарқнинг. машхур. шоири. Абдураҳмон. Жомий. ҳам. таҳсил.
кўриб. ўқишни. тугатгандан. сўнг. шу. мадрасада. мударрислик. қилган.. бухородаги. улуғбек.
мадрасаси. дарвозасига. Қуръондан. олинган. байт. –“Талаб. –ул. илма. фаризатун,. ало. кулли.
муслимин. ва. муслима”,. яъни. “илмга. талаб. ҳар. бир. мусулмон. эркак. ва. аёл. учун. фарз
-
дур”,. деган. сўзлар. нақш. этилган. бўлиб,. бундай. хикматни. мадраса. пештоқига. ёздириш.
улуғбекнинг.фуқарони.ижтимоий.тараққиётга.чорлашининг.гувоҳи.эди.
. улуғбек. қурдирган. мадрасалар. орасида. айниқса,. самарқанд. мадрасаси. қурилиши. ва.
фаолияти. жихатидан. алоҳида. эътиборга. сазовордир.. улуғбек. самарқанддаги. мадрасаси.
қошида. Ғиждувон. ва. бухорода. қурган. мадрасаларидан. фарқли. равишда. мадрасага. ўзга.
шаҳарлардан.келган.машхур.фозилу.уламо.ва.илмталаб.ёшлар.учун.алоҳида.хонақоҳ.ҳам.
қурдиртиради..Мадраса.ва.хонақоҳ.учун.жойни.улуғбек.ўша.даврда.шаҳарнинг.энг.нуфуз
-
ли.бозор.жойи.ҳисобланган.“сардувоник”.мавзеси,.хозирги.регистон.майдонидан.танлай
-
ди.. бу. жой. ўшанда. шахарнинг. ўрта. қисмида. жойлашган. бўлиб,. атрофига. нисбатан. анча.
баланд.бўлган.
. улуғбек. ушбу. майдонда. дастлаб. масжид. биносини,. сўнгра. бирин. кетин. мадраса,.
хонақоҳ.ва.карвонсарой.биноларини.қурдиради.улуғбек.мадраса.ва.хонақоҳ.қурилишига.
катта.аҳамият.бериб,.улардан.15.йилча.олдин.қурилган.Темурнинг.жоме.масжиди.ва.биби
-
108
Do'stlaringiz bilan baham: |