“ Ilm-fan – mamlakat taraqqiyotining muhim omillaridan biridir” O’zbekiston Respublikasi Prezidenti

QUROLLARI.
8 
Yordamchi asbob
uskunalar bilan 
mehnat predmetlarini ko'chiradi, ish 
paytida 
ularni 
maxkamlaydi 
va 
bajarilgan 
ishning 
to'g'riligini 
tekshiradi (o'lchaydi). 
Ishlab chiqarish quroli 
mehnat 
vositasi 
tarkibida 
muhim 
rol 
o'ynaydi. Irigatsiya va melioratsiya 
ishlarini bajarishda ular uch guruh 
bo'lib taqdim etiladi: 
asbob – uskunalar; mashinalar va 
moslamalar; 
avtomatlashgan 
qurilmalar bilan (mexanizasiya 
vositalari). 
Mexanizatsiyalashgan 
asbob
– 
uskunalar (qo'l mashinalari) har xil 
ixcham dvigatellar (elektr, gidravlik, 
pnevmatik 
va 
boshqalar) 
bilan 
harakatga keltiriladi. 
Asbob
– uskunalar asosiy 
va yordamchi, qo'l bilan 
boshqariladigan va 
mexanizasiyalashgan 
bo'lishi mumkin. 
 
Asosiy asbob
– uskunalar 
yordamida 
har 
xil 
yig'ish 
operasiyalari 
bajarish 
bilan 
birga bevosita u yoki bu mehnat 
jarayonini 
bajarish 
uchun 
mehnat predmeti (buyumi) ga 
ta'sir ko'rsatadi (Instrumentum – 
lotinchadan ish quroli). 
1 
2 
3 
4 
5 

---

QURILISH, TA’MIRLASH VA TOZALASH ISHLARINI BAJARISHDA MEHNAT 
QUROLLARI.
Obyekt
 
Uch 
toifa 
Guruh 
moslamalari 
va asbob
 
Shaxsiy 
asbob
 
Asbob uskunalar, 
moslamalar va 
inventerlar 
uch 
toifaga
bo'linadi: 
obyekt, guruhlar 
va shaxsiy. 
.
Obyekt 
moslamalariga yirik 
inventarlar tegishli 
(yog'och, taxta 
materiallari, beton va 
temir beton ishlari 
uchun qoliplar va 
boshqalar). 
Guruh moslamalari va 
asbob
– uskunalari (beton 
va qorishma uchun 
qutilar, badyalar va 
boshqalar) bitta 
texnologik jarayonlarga 
birlashgan bajaruvchilarni 
jamoa bo'lib bajariladigan 
mehnatini ta'minlash 
uchun xizmat qiladi. 
Shaxsiy asbob
– 
uskunalar ishlash 
jarayonida doimo 
bajaruvchiga zarur 
bo'ladi; ularni 
shaxsiy 
mas'ulligida 
biriktiriladi. 
1 
2 
3 

---

QURILISH, TA’MIRLASH VA TOZALASH ISHLARINI BAJARISHDA MEHNAT 
QUROLLARI.
Mashina 
yoki 
ularning 
avtomatik 
boshqarishli majmuasi
– avtomatlar keng 
miqyosda 
qo'llanilib, 
ishlab 
chiqarish 
jarayonlarini 
mustaqil 
avtomatik 
ravishda 
bajaradi, ya'ni dasturlar asosida bevosita inson 
ishtirokisiz, faqat uning kuzatish va nazorati 
ostida 
barcha 
ishchi 
hamda 
texnologik 
jarayonning yordamchi operasiyalari bajariladi. 
Ta'mirlash, 
tozalash 
va 
qurilish 
jarayonlarini 
tavsiflari 
har 
xil 
bo'lganligi uchun ularga har xil talablar 
qo'yiladi. Shuning uchun qurilishda 
keng nomenklaturali har xil mehnat 
qurollari ishlatiladi. 
 
Mexanizmning 
asosiy 
vazifasi 
uzatish 
va 
harakatni 
maqsadli 
ravishda 
boshqasiga 
aylantirib 
berish 
(krivoship 
mexanizmi, 
reduktor va h.k.). mashinaning 
e'tiborli belgilaridan biri u bilan 
foydali ishning bajarilishidir.
 
Mashinalar
(
fransuzcha machine
, 
lotinchadan machine
– qismlari bilan 
kelishilgan holda ishlaydigan mexanik 
qurilma 
bo'lib, 
energiyani, 
materiallarni yoki axborotlarni boshqa 
turga aylantirib berish uchun aniq 
maqsadli harakatni ro'yobga chiqaradi 
va qisman yoki to'liq mehnatni 
osonlashtirish 
va 
uning 
ish 
unumdorligini 
oshirish 
maqsadida 
insonning ishlab chiqarish funksiyasini 
almashtiradi) bitta yoki bir nechta 
mexanizmlardan 
tashkil 
topgan 
bo'lishi mumkin. Bundan ko'rinadiki, 
ixtiyoriy mashina mexanizm yoki 
ularning yig'indisidan iborat, ammo 
har qanday mexanizm ham mashina 
hisoblanmaydi.
1 
2 
3 
4 

---

SUV 
XO’JALIGINI KOMPLEKS MEXANIZATSIYALASHNING MAQSAD VA 
VAZIFALARI. 
Asosiy mehat qurollari 
bino va inshootlarning elementlarini keltirish, taxlash, biriktirish, 
mahkamlash va pardozlash uchun, hamda undan tashqari ishni bajarayotganda talab qilingan 
holatda ularni ushlab turish uchun, ularni o'rnatish to'g'riligini pardozlash va birikmalar 
sifatini nazorat qilish uchun xizmat qiladi. Ularga tashuvchi, ko'taruvchi va taxlovchi, 
yotqizuvchi (yig'uvchi) mashinalar, moslamalar, asbob – uskunalar, konstruksiyalarni 
yakuniy pardozlash uchun, ishni bajarishni osonlashtiruvchi va ularni sifatini tekshiradigan 
qurilma va uchkunalar, hamda mos keladigan inventar tegishli. 
Ko'chma ishchi joylarga 
qurilish elementlari va materiallari uzatadigan va yotqizish 
qobiliyatiga ega o'ziyurar mashina va mashinalar qo'llaniladi. Mehnat vositalarining jadal 
rivojlanishiga industrial hamnafas bo'ladi. Shu maqsadda sermehnat tayyorlash jarayonlari 
qurilish – montaj maydonlaridan qurilish industriyasi tashkilotlariga ko'chiriladi. Bu yerda 
binolar konstruksiyalari va qismlarini tayyorlash uchun texnologik jihozlar samarali 
ishlatiladi. Bir vaqtning o'zida moddiy resurs va texnikalarni tashiydigan transport 
vositalarining soni va quvvati ortadi. 

---