Органик кимё фанидан Ўқув-услубий мажмуа

Nazorat savollari
1.
Alkinlarda uglerod atomi qaysi gibridlanish holatida bo‘ladi? 
2.
Tarkibida beshta uglerod saqlovchi alkinning barcha izomerlarini yozib rasmiy nom bilan nomlang. 
3.
Sanoatda atsetilen nimadan, qanday usul orqali olinadi? 
4.
Respublikamizda atsetilendan foydalanib qaysi moddalar, qaysi joyda ishlab chiqariladi? 
5.
Nima sababli atsetilen havoda tutab yonadi? 
6.
Atsetilen asosida qanday reaksiyalar yordamida sintetik kauchuk olish mumkin? 
7.
Atsetilen gomologlarida qaysi vodorod kislotalik xossasiga ega? 
8.
Uchbog‘ hisobiga polimerlanish reaksiyalari boradimi? Misollar keltiring. 
9.
Qanday tuzilishga ega bo‘lgan alkinlarni Grinyar reaktivi yordamida miqdoriy analiz qilish 
mumkin?
10.
Vinil atsetilenning amaliy ahamiyatiga tegishli misollar keltiring. 

 
5-AMALIY MASHGULOT 
Mavzu: DIEN UGLEVODORODLARI (ALKADIENLAR) 
Mashgulot rejasi: 
1.
 
Sinflanishi 
2.
 
Olinish usullari. 
3.
 
Fizik xossalari. 
4.
 
Kimyoviy xossalari. 
5.
 
Tabiiy va sintetik kauchuklar
6.
 
Ayrim vakillari va ularning kullanilishi 
Dien uglevodorodlarining tuzilishida qo‘shbog‘ ishtirok etadi. Ularning umumiy formulalari S
n
H
2n-2
bilan ifodalanib, n

3 sharti qoniqtirilishi shart. 
Qo‘shbog‘larning o‘zaro joylashuviga qarab dien uglevodorodlari 3 guruhga bo‘linadilar va quyidagicha 
nomalandilar:

---

519
1.
Qo‘shbog‘lari ketma-ket keladigan (qo‘shbog‘lari yig‘ilgan) dienlar: 
SN
2
= S = SN
2
allen, propadien
SN
3
– SN = S = SN
2
metilallen, 1,2-butadien 
2.
Tutash qo‘shbog‘li dienlar: 
SN
2
= SN – SN = SN
2
divinil, 1,3-butadien 
SN
2
= S(SN
3
) – SN = SN
2
izopren, 2-metilbutadien-1,3
3.
Ajratilgan qo‘shbog‘li dienlar: 
SN
2
= SN – SN
2
– SN
2
– SN = SN
2
diallil, 1,5-geksadien 
Dien uglevodorodlari orasida tutash qo‘shbog‘li dienlarning ahamiyati katta. Ular sintetik kauchuk va 
boshqa qimmatli birikmalar olishda ishlatiladi.