Органик кимё фанидан Ўқув-услубий мажмуа

SPIRT 
PCl
3
 yoki PJ
3 
TsCl 
kislota 
HX 
ALKILGALOGENID 
ALKILTOZILAT 
ALKEN 
ALKILGALOGENID 
KOH 
asos 
ALKEN 
ALKEN 
qayta guruhlanish mumkin 
RCHOH
 
ikkilamchi 
spirt 
R
′
 
KMnO
4
, CrO
3
 yoki Cr
2
O
7
,
 
Cu, 200 – 300
o
C

2–
RC = O
 
keton 
R
′
 
RCH
2
OH + Cr
2
O
7
birlamchi 
spirt 
qizil-sarg’ish 
rang 
RCHO + Cr 
3+ 
aldegid 
yashil 
rang 
K
2
Cr
2
O
7 
RCOOH
karbon kislota 
2–

---

257 
Uni uglerod skeleti mos keluvchi alkilgalogenidni degidrogenlab yoki spirtdan 
degidratlash orqali sintez qilish mumkin. Agar galogen yoki gidroksil guruxi 2-S bilan 
bog’langan bo’lsa, ma’lum miqdor maqsaddagi mahsulot va undanda ko’p uning izomeri 2-
metil-2-buten hosil bo’lishini ko’rish mumkin. 
Agar dastlabki mahsulot sifatida 1-C da funktsional gurux saqlangan birikmadan 
foydalanilsa, bu funktsional gurux gidroksil guruxi bo’lsa, qaytaguruxlanishi kuzatiladi va 
ko’proq barqaror bo’lgan 2-metil-2-buten hosil bo’ladi. 
Funktsional gurux galogen bo’lib, mos 1-brom-3-metilbutandan foydalanilsa, maqsaddagi 
mahsulot sof holda hosil bo’ladi: 
Ayni galogenli hosilani (1-brom-3-metilbutan) olinishiga e’tibor qaratsak, bu birikmani 
alkanlarni galogenlash orqali olish maqsadsiz, chunki bromlash asosan uchlamchi-uglerod atomi 
orqali amalga oshadi; yana bir muammo qo’shimcha mahsulotlar di-, tri- va x.o. 
galogenidlarning hosil bo’lishi hisoblanadi (xlorlash tanlovchan amalga oshmaydi, ko’plab 
qo’shimcha mahsulotlar aralashmasida hosil bo’ladi). Bu alkilgalogenidni olishning yana bir 
usuli spirtdan – 3-metilbutanoldan foydalanish hisoblanadi. Yuqorida ko’rganimizdek, birlamchi 
spirtlarning galogenvodorodlar bilan reaksiyalari karboniy ioni bosqichi orqali amalga 
oshmagani uchun ham qaytaguruxlanish kam taxmin qilinadi; bundan tashqari arzon