13-Mavzu: Korxonalarning elektr ta’minoti asoslari Reja. Elektr energiya xosil qilish va uni tarqatish

energotizim
larga, ayrim energotizimlar esa 
birlashgan 
energetika tizim
lari (BET)ga birlashadilar. To‘laqonlilik bilan aytish mumkinki, xozirgi kunda 
Uzbekiston Respublikasida yagona birlashgan energetika tizimi mavjud.
 
 
 
13.1-расм 

---

2 
13.2. Iste’molchilarini elektr ta’minoti va nimstansiya (podstansiya)lar. 
Xozirgi kunda mamlakatimizda sanoat korxonalari va qishloq xo‘jalik iste’molchilarini 
elektr ta’minoti markazlashtirilgan davlat energetika tizimidan amalga oshiriladi. Elektr 
ta’minoti sxemasi bilan tanishib chiqamiz: 
 
Energotizimni 500 kV li, 380 kV li, 220 kV li, 110 kV li yuqori kuchlanishli tarmog‘idan 
35 kV li nimstansiya orqali 35 kV li ta’minlash liniyasi ketadi. Ularga 35/6…10 kV li rayon 
nimstansiyalari ulanadi, ulardan esa 6…10 kV li taksimlovchi liniyalar ketadi. Bu liniyalarga 
6…10/0,4 kV li pasaytiruvchi nimstansiyalar ulanadi. Qoida bo‘yicha bunday nimstansiyalar 
iste’molchilarga yaqin joylarga o‘rnatiladi. Ulardan esa 380/220 V li past kuchlanishli tarmoq 
orqali tarqatiladi. Iste’molchilarni elektr energiyasi bilan ta’minlash sxemasi kuyidagi rasmda 
keltirilgan (16.2-rasm). 
10 kV 
TP
1 
TP
2 
 
 
 
 
Axoli Teplitsa Ustaxona Zavod 
13.2-rasm. Iste’molchilarni energotizimdan ta’minlanish sxemasi. 
 
Barcha qishloq xo‘jalik iste’molchilari 3 toifaga bo‘linadilar. 
Birinchi
toifa iste’molchilarini elektr ta’minotida uzilishlarga yo‘l qo‘y-ilmaydi. 
SHuning uchun ular ikki mustaqil yuqori kuchlanishli tarmog‘iga ulangan ikkita transformatorlar 
nimstansiyalaridan ta’minlanadilar. Bu toifaga kiruv-chi iste’molchilariga kuyidagilar kiradi: 
avtomobil zavodlari, chorvachilik komplekslari, parranda fabrikalari, issiqxonalar, don quritish 
komplekslari. 
Ikkinchi
toifa iste’molchilariga elektr ta’minotida uzilishlar 3,5 soatdan oshmasligi 
kerak, aks xolda texnologik jarayon buzilishi mumkin va bu xolat maxsulotlarni buzilishiga olib 
keladi. Bu toifaga kiruvchi iste’molchilarga elektrlashtirilgan sut sog‘ish qurilmalari, uncha katta 
bo‘lmagan parnik xo‘jaliklari, konserva zavodlari mavjud bo‘lgan fermer xo‘jaliklari va sh.u. 
kiradi. 
Uchinchi
toifaga iste’molchilarining 1 va 2 toifaga mansub bo‘lmagan iste’molchilari 
kiradi. Ammo iste’molchilarda elektr ta’minotidagi uzilishlar
bir sutkadan ortmasligi kerak.