«h a y o t fa o L iy a t I x a V f siz L ig i»

Y ashin urishi. 
Y ashindan shikastlanishda um um iy hodisalar 
birm uncha k o ’proq yuzaga chiqadi. Falajlik, kar, soqov b o ’lib qolish 
va nafasning falajlanishi shunga xos belgilardan sanaladi. Yashin 
tekkanda 
ro ’y 
beradigan 
m ahalliy 
shikastlanishlar 
texnikada 
q o ’llaniladigan elektr ta'sirida sodir b o ’ladigan shikastlarga o ’xshaydi. 
Terida k o ’pincha daraxt shoxlariga o ’xshash to ’q k o ’kim tir rangdagi 
d o g ’lar paydo b o ’ladi, bu hoi tom irlam ing falajlanishiga b o g ’liq.
E lektrostatik zaryad to ’g ’risida um um iy tushuncha. 
Q attiq va 
suyuq m oddalarda o ’zaro ishqalanish natijasida elektrostatik zaryadlar
27

---

hosil qilish xususiyati bo'lishi mum kin. Elektrostatik zaryadlanish, 
ayniqsa sun’iy m atolarda kuchli 
bo ’ladi. 
Bu zaryadlanishning 
m iqdoriga quyidagilar katta ta’sir ko ’rsatadi: m ateriallarning elektr 
o ’tkazm aslik xossasi, ularning o ’zaro ta'sir bosim i, havoning harorati 
va nisbiy nam ligi. Q uruq va m o ”tadil iqlim sharoitida hosil b o ’lgan 
elektr zaryadlari ju d a katta, bir necha o ’n m ing volt kuchlanishlarga 
ega b o ’lishi m um kin.
S anoat 
k orxonalaridagi 
elek trostatik
zaryad. 
Sanoat 
korxonalarida hosil b o ’lgan elektrostatik zaryad havoning nam ligi, 
qurilm alarning elektr o ’tkazuvchanligi natijasida yerga o ’tib ketishi 
m um kin. Ba'zi hollarda, m asalan, havo nam ligi kam b o ’lgan, yerga 
ulanm agan qism larda y ig ’ilgan elektrostatik zaryad uchqun chiqarib 
yerga yoki biror o ’tkazgichga o ’tib ketishi m um kin. 
B unday 
uchqunlarning quvvati sanoat korxonasi xonasida to ’plangan yonuvchi 
gaz yoki suyuqliklar b u g ’lari va changlar aralashm asini yondirib 
yuborishi ham da portlash uchun vaziyat vujudga keltirishi m um kin.
Har qanday gaz, b u g ’-havo aralashm asi 3000V kuchlanishdagi 
elektrostatik zaryad elektrsizlanishi natijasida hosil b o ’lgan uchqundan 
alangalanishi m um kin. A gar kuchlanish 5000V b o ’lsa, unda har 
qanday yonuvchi changlar va tolasim on m ateriallar alangalanishi 
mumkin. Sanoat korxonalarida hosil b o ’lishi m um kin b o ’lgan 
elektrostatik zaryadlar binolarda yonuvchi m ateriallar b o ’lgan taqdirda 
yondiruvchi vosita sifatida y o n g ’in va portlashning kelib chiqishiga 
sabab b o ’lishi m um kin.
O ’rta 
O siyo 
R espublikalarining 
to g ’li 
hududtarida 
m om aqaldiroqning um um iy davom etishi bir yilda 60-80 soatga
28

---

yetadi. Torli yoki sterjenIi yashin qaytargichlam ing soni ortgan sari 
ularning him oya etish zonasi ham ortib boradi. Bu inshootlarning 
qancha balandlikda o ’m atilishi 1 km 2 m aydonga urilishi m um kin 
b o 'lg an yashinlar sonining ehtim olligiga b og’liq bo'ladi.