2.
Kasbiy saralash va
profesional tanlovning kasbiy
psixologiya fanidagi orni
.
David G. Mayers Psycholo
126
jipslashtiriladi. Bu nomutanosiblik qo‘shimcha mulohaza yuritilishini
ta’minlaydi.
61
1920 yillarning ikkinchi yarmida rus psixotexniklari tez suratlarda
kasbiy faoliyatnin tamoyilva usullarini ishlab chiqdilar. Shu tadqiqotlarni
umumlashtirishi
natijasida
psixotexnikada
maxsus
yondoshuv
professiografiyani shakllanishigaolibkeldi.Buyondashuvningmohiyati
-
kasblartasviri,umuman olganda professiografiyani o‘rganish, kasbning
psixologik tavsifi va loyihalashtirishini o‘z ichiga oladi.
62
Professiografiya
deganda
kasblar
va
ularning
bir-biridan
farqlanuvchi ixtisoslar tomonidan inson oldiga qo‘yiladigan talablarni
bayon qilish majmuasi tushuniladi. Kasb-hunar oldiga qo‘yiladigan
talablarni asoslash va ularni bayon qilish o‘ziga xos xususiyatga ega bo‘lib,
u o‘zida umumiy hamda xususiy jabhalarni aks ettiradi. Bizning
ta’rifimizcha, professiogramma - u yoki bu kasbga qo‘yiladigan talablardan
kelib chiquvchi shaxsga xos bilim, malaka va ko‘nikmalarning
uyg‘unlashgan yig‘indisidir. Boshqacha qilib aytganda, professiogramma -
biror kasbning ijtimoiy-iqtisodiy, ishlab chiqarish va texnik, sanitariya-
gigiena, psixologik va boshqa xususiyatlarini bayon etish usuli, kasbning
turli ob’ektiv xarakteristikalari tasnifidir. Professiografiyada ma‘lum
mehnat jarayonini tashkil etuvchi ob‘ektlar belgilari, mehnat sub‘ekti,
mehnat predmeti vazifalari, vositalari va sharoitlari o‘rganiladi.
Professiografiyaning asosiy tamoyillaridan biri - kasbiy faoliyatni
o‘rganishda differensial yondashuv tamoyili hisoblanadi. Bu tamoyilning
mohiyati professiografiyaning aniq amaliy masalalarini yechishga
bo‘ysunishidir. Masalan, kasbiy konsultasiya va kasbiy tanlov uchun
shunday kasbiy muhim belgilarni ajratish kerakki, ular sinovdagilarning
kasbiy layoqatiga ko‘ra farqlanishi lozim. Malaka darajasini aniqlash uchun
mehnat vazifalari, kasbiy bilim, malaka, ko‘nikma tavsifi muhim
ahamiyatga ega. Kasbiy toliqishni o‘rganish uchun shunday belgilardan
foydalanildiki, ular yordamida kasbiy toliqishning keltirib chiqaradigan
omillarini aniqlaydi. Shunday qilib, profesiografiyaning differensial
tamoyili kasbning o‘rganish usullarini uning tavsif, mazmuni, shuningdek,
qo‘llanilish sohasi ya‘ni professiografiya o‘tkazish xususiyatlari uning
maqsadlari bilan belgilanadi.
Maqsadlari quyidagi faoliyat sohalari bilan bog‘langan bo‘lishi mumkin:
61
A handbook for teaching and learning in higher education : enhancing academicpractice / [edited by]
Heather Fry, Steve Ketteridge, Stephanie Marshall.–3rd ed.p. cm.
pp
: 153-b.
62
Psixologiya. Uchebnik. / Pod. red. A.A. Krilov. – M.: “PROSPEKT”, 1998. C. 471.
David G. Mayers Psycholo
127
51-rasm
Professiografiya natijalari professiogrammada aks etadi, u mehnat
sharoitlari tasviri, ishchi huquq va majburiyatlari, muhim kasbiy sifatlari
shuningdek, sog‘lig‘iga qarshi ko‘rsatmalarni o‘z ichiga oladi.
Buyuk Britaniyada ilmiy izlanish bosqichida qilingan asosiy
o‘zgarishlardan biri boshqaruv apparatining yangilanishidir. 1990-
yillarning oxiriga qadar, bu bosqichdagi talabalar universitetda
ishlashgan, Tekshiruv mussasalari tashqi muhitda faoliyat yuritilgan
ularning asosan bilim olish malakasi universitet dasturi, urf-odatlari,
qonun-qoidalari va mahalliy amaliyoti yordamida belgilangan. Ba’zi bir
qo‘llab quvvatlash bo‘limlari(masalan PPARC{hozirgi Fan va Texnologiya
ta’minoti Kengashi }ESRC rahbarlik amaliyoti haqida yo‘riqnomalar chop
etdilar, boshqa bo‘limlar singari (masalan: Milliy Bakalavrlik Kengashi,
Marhabo Ishonch) va yuqoridagilar rahbarlik qilish jarayonida ikkala
tomon ham rahbar ham talaba kutadigan asosiy natijalarni yoritib
bergan,shunga qaramay, talabaning malaka sifati turlicha, har doim ham
bir xil natijali bo‘lmagan.
63
Do'stlaringiz bilan baham: |