Справочник иккинчи туэатилган ва тўлдирилган нашри

Чашмаи Айюб мақбараси ( X II аср)
Чашмаи Айюб мак;барасининг атрофи ҳозир- 
ги купда С. М. Киров номли маданият ва ис- 
тироҳат паркига айлантирилган. Бу ёдгорлик 
ғарбдан шарҳ томонга ёнма-ён жойлашган 
тўрт бурчакли мураккаб тўртта бинодан ибо- 
рат. Бу бинолар ҳар хил замонларда ҳурилди. 
Бинонинг энг ҳадимийси баланд гумбаз билан 
қопланган. Ривоятларга қараганда иморатнинг 
бу қисмини Арслонхон Минораи Калон билан 
бир вақтда қурдирган. Мозор ичидаги совуқ 
сувли қудуқ ҳозиргача сақланиб қолган. Халқ 
афсонаси бу ёдгорликни тавротда ёзилган Ай- 
юб пайғамбар номи билан боғлайди. Афсонада 
ҳикоя қилинишича, Бухоро шаҳри ҳали қурил- 
маган бир замонларда бу ерга тавротда тилга 
олинган Айюб пайғамбар келган э.миш. Уша 
йили қурғоқчилик бўлиб, сувга ташна аҳоли 
қирила бошлаган, бу «авлиёдан» ёрдам сўра- 
ганлар. Айюб хассасини ерга санчганида бир- 
данига булоқ суви отилиб чиққан эмиш. 
Шунинг учун ҳам бу ёдгорлик «Чашмаи Ай- 
юб» деб аталган эмиш.
Эҳтимол маҳаллий 
аҳоли узоқ ўтмишдан 
бери бу сувдан фойдаланган, чашма эса шифо- 
ли манба бўлгандир. Манба аслида «ожязлар 
чашмаси» деб аталган, чунки «айюб» деган
37
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

сўз тожикча «маъюб» (майиб) сўзидан келиб 
чиққан дейиш мумкин. Бу эса ожиз деган сўз- 
дир. Кейинчалик чашмани эгаллаб олган мул- 
лалар ва эшонлар бу афсонани тўқиганлар ва 
чашманинг номини ўзгартирганлар. 
Бундай 
фактлар қадимий Юнон ва Рим тарихида ҳам 
маълум.
Едгорлик чуқур жарда, бир вақтлар катта 
булоқ суви оқиб ётган жойда турибди. Б у бу- 
лоқ мозордаги қудуқ билан боғланган.
Қадимий (ғарбий) бино ёнига X IV асрда 
яна иккита бино қурилган. Қадимий бинонинг 
эшиги теппасига осиб қўйилган гулдор кошин- 
га бу бинониТемурнинг ўзи қурдирди, деб ёзил- 
ган. X V I асрнинг иккинчи ярмида бинонинг 
пастак пештоқдан иборат икки қуббали қисми 
қурилган.
Тўрт бинонинг ҳар ҳайсисида бир-бирига 
ўхшамаган қуббалар бор. Шимол ёки жануб 
томондан қараганда уларнинг ташқи кўри- 
нишлари оригинал ва ўзига хосдир.
Ҳоэирги ваҳтда экскурсияга келган киши- 
ларга қулайлик учун мозор атрофида асфальт 
ётқизилиб йўл қурилган.