К у р с н и н г у м у м и й м а с а л а л а р и д о н м а с с \ с и н и с \ Қ л \ ш в \ Қ а й г а и л л ш

7.
s'
u
>ч
п
>ъ
S
S
СО
с
S
г?
S
4
5
U
X
£
* 2 
х —
1 | =
О 
£ 
и
5 s "
X i ?
1
10
00
та 
д
о
н
н
и
н
г 
м
ас
са
си
, 
г
Буғдой
4,8—8,8
1,8—4
1.6—3.8
6,5— 11,5 20—42
Ж а в д ар
5—9,8
1 ,4 -3 ,4
1 - 3 ,4
6 - 9 , 9
13—32
Арпа
7— 14,6
2 - 5
1.2—4,5
7—9.8
31—51
Сули
8— 18,6
1.4—4
1—4
C .l— 9,1
20—42
Шоли
5 - 7
2,5—2,8
2—2,5
8.4— 10,8 24—31
Гречиха
4.2—6.2
2 8 —3,7
2,4—3.4
2.5—9,5
21—23
Тариқ
1 8—3 2
1.5—2
1 5— 1,7
2.2—9 5
6—6,5
М аккаж ўхори
5,5— 15
8 - 1 2
2,5—8
10— 17
265—450
Вика
3 ,5 - 6 ,5
2 6—6
2—5
12— 16
40—44
Кўк нўхат
4—9,5
4 - 9
3—9
9— 12
135— 155
Соя
6—8
4.4—8
- —7
9— 15 5
186
Л овия
7 ,2 -1 8 ,5 4.7— 11
2,7— 10
6— 16,5
265
Зиғир
3 , 5 - 5
1.7—3.7
0,5— 1,3
3.5—8.5
4 —5
К унгабоқар
7 ,5 - 1 5
3.5—8.6
1.7—6
4— 14
53—69
К анакун ж ут
10— 16,5
6 ,5 - 1 1 .5
А .6 - 8 ,4
6 - 1 8 ,5
200—500
Б а р ч а д он т о з а л а ш в а с а р а л а ш м а ш и н а -м е х а н и зм л а р н и н г и ш ­
л а ш қ о н у н и я т и у р у ғ л а р н и н г ш а к л и г а в а к а т т а -к и ч и к л и г и г а асос­
л а н г а н б ў л и б , 
д о н н и ш а м о л в а г а л в и р л а р ё р д ам и д а са р а л о вч и , 
дон ҳ а м д а б о п щ а у р у ғ л а р н и у з у н л и г и б ў й и ч а с а р а л о в ч и т р е н е р - 
л а р , ғ а л в и р л а р , ш ам о л
в а т р и е р л а р ё р д ам и д а т о за л а й д и га н в а
с а р а л а й д и г а н м а ш и н а л а р г а б ў ли н ад и .
Д о н н и ш а м о л в а ғ а л в и р ёр д а м и д а т у р л и а р а л а ш м а л а р д а н то­
з а л а й д и г а н в а с а р а л а й д и г а н м а ш и н а л а р дон ш о п и р ги ч -с а р а л а г и ч - 
л а р д а а м а л г а о ш и р и л а д и . А м а л д а В С -2, ВС-8, в а ВС -10 м а р к а л и
дон ш о п и р г и ч -с а р а л а г и ч м а ш и н а л а р и қ ў л л а н и л а д и . Б у м а ш и н а ­
л а р н и н г и ш л а ш ц о н у н и я т и бир х и л , у л а р б и р -б и р и д ан и ш у н у м и , 
ғ а л в и р л а р сон и , 
у з е л л а р н и н г
т у зи л и ш и
в а ў л ч а м л а р и б и л а н
ф а р ц л а н а д и . Д о н а р а л а ш м а с и б у н к е р д а н с у р м а қ о п қ о ҳ л и д а р ч а

---

18-расм. ЗАВ-40 м а р к а л и дон тозалагич агр егат:
А  УмумиИ н ў р п и и ш и . Б . Т ехн ологи и схем аси . 1 — до н т ў к и л а д и г а н жоП; 
2
' — резерв д он с а ч л а н а д и га н б у н к е р ; 3 — ЗВС-20 м а р к а л и ш а м о л ц ай та - 
р ад н ган м аш и н а ; 4 в а 5 — 2Н З-20 м а р к а л и и к к и ц и см ли у з л у к с и з т р а н с ­
п о р тёр ; 
в — п н ео м ати к с е п а р а т о р , 1 — то в ал аги ч блоки , 8 — т о з а дои 
с а ч л а н а д и га н блок, 9 — а р а л а ш м а л и д о н л а р (а ) ва а р а л а ш м а л а р (б) с а ч ­
л а н а д и г а н бункер.

---

28. Турли хил донларии то зал аш д а иш латиладиган ғалви рлар тешигининг
ўлчами, мм
Донлар тури
Ғалвирлар
цабул
қилувчи
сортловчи
туширувчи
аралаш-
тирувчн
Б у ғд о й
16—20
7—8
4
2—2,4
Ж а в д а р
16—20
7—8
4
1.7—2,0
А р п а
16—20
8— 10
4—4,5
2,4—2,6
■Сули
16—20
8— 10
4—4,5
1,7— 2,2
Ш оли
18—20
8— 10
4—5
2,5—3,5
Гречиха
14— 18
6—8
4—5
3
Т ар и қ
14— 18
6—7
3 , 5 - 4
1,5— 1,7
К ў к нўхат ва соя
18—20
10— 12
9— 10
4,5—5
К унгабоқар
16— 20
10— 12
10— 12
2,5
о р ц а л и м аш и н ан и ы г т е п а қ и с м и д а ги б и р и н ч и ғ а л в и р г а т у ш ад и . 
В е н т и л я т о р д а н ч и қ а ё т г а н ҳ а в о о қ и м и ғ а л в и р г а т у ш а ё т г а н д о н д а- 
г и ен ги л а р а л а ш м а л а р н и м а ш и н а т а п щ а р и с и га у ч и р и б ч и ц а р а д н . 
Й и р и к а р а л а ш м а л а р (бош оқ, сом он, к е с а к , тем и р, тош п а р ч а л а - 
р и ) э с а ю к о р и
га л в и р д а н та р н о в л а р
о р ц а л и м а ш и н а н и н г и к к и
т о м о н и га ту ш а д и . Қ о л га н дон ға л в и р т е ш и к л а р и д а н ўти б , ё н м а- 
ё н ж о й л а ш г а н п а с т к и ғ а л в и р л а р г а т ў к и л а д и . Б у т у н д он ғ а л в и р
ю зас и д а цолиб 
и к к и н ч и ға л в и р
том он с и л ж и й д и . Б у г а л в и р д а
дон и к к и со р тга а ж р а л а д и : и к к и н ч и с о р т а ға л в и р т е ш и к л а р и д а н
ў т и б , м а ш и н а о ст и га т ў к и л а д и , б и р и н ч и сорти эса ғ а л в и р ю з ас и ­
д а қоли б , б о ш қ а том онга ту ш ад и .
Ҳ о зи р ги в а қ т д а
дон т о з а л а ш
ва с а р а л а ш м а ш и н а л а р и н и н г
а н ч а т а к о м и л л а ш г а н О С-4,5А , О В С -Ю Б , О В П -20 м а р к а л и х и л л а - 
р и ч и қ а р и л м о қ д а . О С -4,5А м а р к а л и м а ш и н а д а т о з а л а н а д и г а н дон 
т р а н с п о р т е р о р ц а л и ц а б у л б ў л м аси га, у н д а н бир м е ъ ё р д а ш ам о л
о қ и м и г а у за т и л а д и . Д он ш а м о л д а ен ги л а р а л а ш м а л а р д а н т о з а л а - 
н и б , ғ а л в и р л а р г а т у ш а д и в а ў л ч а м л а р и б ў й и ч а с а р а л а н а д и . Д о н ­
н и т у р л и ў л ч а м д а г и а р а л а ш м а л а р д а н а ж р а т и ш у ч у н у т р и е р г а
у з а т и л а д и . Т о з а л а н г а н дон т р а н с п о р т е р о р қ а л и т а п щ а р и г а ч и ц а- 
р и л а д и . М а ш и н а со а ти га 4,5 т дон то зал ай д и .
О зи қ -о в қ а т га , ем га в а т е х н и к м а қ с а д л а р д а и ш л а т и л а д и г а н дон 
м а с с а с и т а р к и б и д а би р қ а т о р б его н а ў т л а р н и н г у р у ғи , ж у м л а д а н
к а к р а , м а с т а к , 
ғи ч м ал о с, кам п и р ч о п о н , 
г а н д а м и я к а б и л а р н и н г
б ў л и ш и д а в л а т с т а н д а р т и д а р у х с а т эти л м ай д и . А й ш щ са , дон м ас­
с а с и т а р к и б и д а г и
р а н д а к у р у ғ и г а а л о ҳ и д а
а ҳ а м и я т б ер и л ад и . 
У н и н г аг р о те м а т у р и ғ а л л а э к и н л а р и и ч и д а ўсад и . У р у ғ и н и н г
т а р к и б и д а з а ҳ а р л п м од д а (5 ,6 % г а ч а с ап о н и н м оддаси бор) б ў л - 
г а н л и г и у ч у н бу у р у г а р а л а ш г а н дон у н и д а н т а й ё р л а н г а н о зи қ - 
о в ц ат ёк и е м -х а ш а к к и ш и л а р н и
ва
ҳ а й в о н л а р н и
к а с а л л а н т и - 
р ад и .
У р у г л и к у ч у н а ж р а т и л г а н
д он м а ссаси д а 
к а р а н т и н б егон а 
ў т л а р н и н г у р у ғ и б ў л м а с л и ги л ози м .

---

ДОН У Ю М Ш Ш А КТИ В Ш А М О л л л т и ш
Д он м а ссаси н и а к т и в ш ам о л л а т и ш уи и н г го в а к л и ги га а с о с л ан ­
ган бўлиб, дон м а ссаси га ҳаво ю бориш б п л аи с а ц л а ш г а ч и д а м л и - 
л и ги о ш и р и л а д и . 
Д о н м ассаси га ҳаво и е н т и л я т о р л а р га у л а и г а н
к а и а л л а р ё к и н а й л а р о р ц ал и ю бори лад н . А кти в ш а м о л л а т и ш ёр­
д ам и д а ҳ ў л в а н ам дон н и сац л аш , д о н н и ц у р и ти ш ёк н со в и т и ш
н м к о н и я т и бор. 
Ш у б и л ан б и рга д о н н н н г ў з-ў зи д а н ки зиш ини ,. 
у н д а м и к р о о р ган и зм л а р ва з а р а р к у н а н д а л а р н и н г р и в о ж л а н и ш и н и
б ош ц ари ш м у м ки н . А к т и в ш ам о л л а т и ш ёр д ам и д а д о н н и н г п и ш и б
ет и л и ш и н и т е зл а ш т и р и ш ва бегон а ҳ и д л а р н и й у ц о ти ш ҳ а м м у м - 
к и и . Ш у н д ай ц и ли б , ак ти в ш ам о л л а т и ш ё р д ам и д а м а ъ л у м д а р а ­
ж а д а д о н д а б ў л а д и г а н ф и зи о л о ги к ж а р а ё н л а р н и б о ш ц ар и ш и м - 
к о н и я т и г а эга б ў л и н ад и . Д о н н и а к т и в ш а м о л л а т и ш д а у н и н г ш и - 
к а с т л а и и ш и к а м а я д и , я ъ н и ц у р и ти ш м а ш и н а л а р и д а ва а г д а р и ш
т р а н с п о р т е р л а р и д а ю з б ер ад и ган
ш и к а с т л а н ш н н и и г о л д и о л и ­
над и .
Д он с а ц л а н а д п г а н б ар ч а о м б о р л ар д а, 
м ах су с 
б у н к е р л а р д а , 
эл ев ато р с и л о с л а р и д а ак ти в ш а м о л л а т и ш ў т к а з и ш м у м ки н .
Ғ а л л а ч и л и к х ў ж а л и к л а р и д а ом бор п о л и га ў р н а т и л г а н ст ац и о ­
н а р ц у р и л м а л а р , п о л г а ў р н а т и л а д и г а н к ў ч м а ц у р и л м а л а р , б у н ­
к е р ц у р и л м а л а р в а т р у б к а л и ш а м о л л а т и ш ц у р и л м а л а р и д а н ф о й ­
д ал а н и л а д и . А й н и ц са, К -878, Б В -2 5 , Б В -4 0 м а р к а л и б у н к ер ц у ­
р и л м а л а р , П В У -1 м а р к а л и т р у б к а л и ц у р и л м а л а р к е н г т а р ц а л г а н . 
А к т и в ш а м о л л а т и ш д а т у р л и х и л и ш у н у м д о р л и гн га ва ц у в в а т г а
эга б ў л га н в е н т и л я т о р л а р д а н ф о й д ал а н и л а д и . 
А к т и в
ш а м о л л а - 
ти ш н и н г с а м а р ад о р л и ги ц ў л л а н и л а д и г а н ц у р и л м а л а р г а ва у л а р ­
н и н г т ў ғр и и ш л а т и л и ш и г а боглиц. Д он м ас саси н и н г б а л а н д л и г и
а к т и в ш а м о л л а т и ш д а н и л га р и бир х и л б ў ли ш и , т у р л и хи л с и ф а т
к ў р с а т к и ч л а р г а э г а б ў л га н
дон п а р т и я с и н и а л о ҳ и д а а к т и в ш а ­
м о л л ат и ш и м к о н и я т и б ў ли ш и лози м . А к т и в ш а м о л л а т и ш в а ц т и - 
д а ҳ а м м а т е ш и к л а р и о ч и лади .
О д атд а дон м а с с ас и н и н г н а м л и ги у н и н г м у в о за н а т д а ги п а м л и - 
ги д ан к а т т а б ў л са, ат м о сф ер а ҳ ав о с и б и л ан а к т и в ш а м о л л а т и ш
ў т к а зи л а д и .
29. Актив ш ам оллатиш да ҳавонинг солиш тирм а юборилиши
(1 т дон га соатига м 3 дан кам булм агап м и вд орда)
Намлиги. %
Курплмал
1р тури
донли ва 
дуккакли 
дон экин* 
лар
ку
н
га
б
о
- 
1 
қа
р 
ва
ка
* 
н
ак
у
н
ж
у
т
СВУ-63
УСВУ-63
СВУ-2
СВУ-1
ПЗП-48
ГЗП-55
16
8
25
25
35
40
40
30
18
9
30
35
45
50
55
40
20
10
45
55
70
80
90
60
22
11
65
80
110
130
155
95
24
12
90
115
165
210
270
140
26
13
120
160
240
—
—
200

---

30. Доннинг м увозан атдаги намлиги, %
(доннинг ҳарорати 20° С бўлганда)
Ҳавонинг нисбий 
намлиги, %■
Донлар тури
буғдой
жавдар,
арпа
сули
макка-
жўхори
шоли
20
7,8
8,3
6,7
8,2
7,5
5,4
25
8,5
8,9
7,4
8,8
8,3
5,9
30
9,2
3,5
8,2
9,4
9,1
6,4
35
10,0
10,2
8,8
10,0
9,7
6,7
40
10,7
10,9
9,4
10,7
10,3
7,1
45
11,3
11,6
10,1
11,3
10,8
7,5
50
11,8
12,2
10,7
11,9
11,3
8,0
55
12,4
12,8
11,3
12,5
11,9
8,7
60
13,1
13 5
12,0
13,2
12,5
9,5
65
13,7
14,3
13,2
14,0
13,1
10,2
70
14,3
152
14,4
14,9
13,7
11,0
75
15,1
16,3
156
15,9
14,5
13,1
80
16,0
17,4
16,8
16,9
15,2
15,3
85
18,0
19,1
18,3
18,0
16,4
18,1
90
20,0
20,8
19 9
19,2
17,6
20,9
2 9 -ж а д в а л д а т у р л и ц у р н л м а л а р д а ак ти в ш а м о л л а т и ш д а ҳ а в о - 
и и н г с о л и ш т и р м а ю б ори лш и и к е л т и р и л г а и .
3 0 -ж а д в а л д а 20°С ҳ а р о р а т д а
д о н н и н г ҳаво н а м л и г и г а т ў гр и
кел ад ы ган н а м л н г и к ў р с а т и л га н . Д о н н и ак т и в ш а м о л л а т и ш д а- 
во м и й л и ги н и
б и л н ш у ч у н
ҳ а в о н и н г ни сбн й н ам л и ги , д о н н и н г 
м у в о за н а т д а ги н а м л н ги н и ва ҳ а р о р а т п н и б и л н ш к п ф о я . Д о н н и н г 
н а м л н ги б и л а н у п и н г м у в о за н а т д а ги н а м л н ги н и т а ц ц о с л а ш й ў л и
б и л ан а к т и в ш а м о л л а т и ш д ав о м и й л и ги ан и ц л ан ад и .
У м у м аи , ҳ ав о ҳ а р о р а т и дон ҳ а р о р а т и д а н 4 — 5°С в а у н д а н к ў п - 
роц м и қ д о р д а п аст
б ў л га н д а а к т и в
ш ам о л л а т и ш
ў т к а з и л и ш и
м а ц с а д га м увоф ицдир. Ё м ғ и р л и
ва 
т у м ан л и ҳ аво д а 
бу ф а р ц
8°С д а н к а м б ў л м а с л и ги л о зи м . 
Ҳ ав о совуц в а ц т л а р д а дон м ас- 
сасн н и н г .ҳароратини п а с а й т и - 
р н ш у ч у н ҳ а м ҳаво ат м о с ф е р а - 
си б и л ан
ак ти в ш а м о л л а т и ш
ў т к а зи л а д и . 
Ц и зи гаи
д о н н и
с у т к а и и н г ц ай си в а к т и д а бўл- 
са 
ҳ а м
ш ам о л л а т и ш
за р у р . 
Ш а м о л л а т и ш н и
дон ҳ а р о р а т и
ҳ а в о ҳ а р о р а т и га т е н г л а ш г у н ч а
д авом эт т и р и ш зар у р . А га р дон 
ҳ а р о р а т и 6 — 8 соат 
д аво м и д а 
т у ш м а са, ҳ аво н и н г оци м и (1 0 — 
2 0% г а ч а ) к у ч а й т и р и л а д и .
Д о н о м б о р л ар и га т у р л и х и л
19-расм. Д он 
сац л ай д и ган
омбор 
ҳ ам д а м а й д о н л ар д а 
донни 
актив 
ш ам о л л ати ш ж а р а ё н и д а дон м асса­
си о р ал ш ’и д а 
ҳав о п и н г й ў н ал и ш
схем аси: