Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

2-БЎЛИМ. ТАШҚИ САВДО СИЁСАТИ НАЗАРИЯСИ
2.1. БОЖ ТАРИФИ НАЗАРИЯСИ 
 
1.
 
Халқаро савдода давлатнинг роли. 
2.
 
Бож тарифининг мазмуни ва унинг турлари. 
3.
 
Бож ҳимоясининг самарали даражаси. Тариф эласкалацияси. 
4.
 
Импорт тарифининг кичик мамлакат иқтисодиётига таъсири. 
5.
 
Импорт тарифининг катта мамлакат иқтисодиётига 
таъсири. 
6.
 
Кичик иқтисодиёт шароитида экспорт божи киритилишининг 
иқтисодий оқибатлари.
1.
 
Халқаро савдода давлатнинг роли. 
Халқаро савдода давлатнинг роли маълум бир мақсадларга эришишга 
йўналтирилган савдо сиёсатининг чора тадбирларини ишлаб чиқиш ва амалга 
ошириш билан чекланади.
Халқаро савдони давлат томонидан бошқаришнинг турлари: 

Бир тарафлама – давлат бошқаришнинг воситалари мамлакат 
ҳукумати томонидан савдо ҳамкорлар билан келишмаган ҳолда бир 
тарафлама ишлатилади.

Икки тарафлама – савдо сиёсатининг чора тадбирлари ҳамкор 
бўлган мамлакатлар билан келишган ҳолда қабул қилинади.

Кўп тарафлама – савдо сиёсати кўп тарафлама битимлар орқали 
бошқарилади.
Давлатнинг 
халқаро 
савдога 
аралашуви 
даражасига 
кўра 
протекционистик савдо сиёсати ва эркин савдо сиёсатини фарқ қилишади.
Эркин савдо 
– давлатни ташқи савдога минимал аралашувининг 
сиёсати. Ташқи савдо эркин талаб ва таклиф бозор кучлари асосида 
ривожланади.

---

108 
Протекционизм
– савдо сиёсатининг тариф ва нотариф воситаларини 
ишлатиш орқали ички бозорни чет эл рақобатидан ҳимоя қилиш давлат 
сиёсати.
Протекционизмнинг бир неча шакллари мавжуд: 

Танловчи протекционизм – алоҳида олинган мамлакатлар ёки 
маҳсулотларга қарши йўналтирилган. 

Соҳавий протекционизм – маълум бир соҳаларни ҳимоя қилади. 

Жамоавий протекционизм – мамлакатлар бирлашмалари томонидан 
олиб борилади.

Яширин протекционизм – ички иқтисодий сиёсат усуллари орқали 
амалга оширилади.
Халқаро савдони давлат томонидан бошқариш воситалари хусусияти 
бўйича тариф, яъни бож тарифи ишлатилишига асосланган, ва нотариф – 
барча бошқа усулларга бўлинади. Нотариф бошқариш усуллари миқдорий, 
молиявий ва яширин усулларга бўлинади (32- расм).