Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

L
M
 
 
+ L
F
 
= L. 
Махсус ишлаб чиқариш омиллар назарияси меҳнатнинг меъёрий 
унумдорлиги камайиб борувчи қонунига асосланган. Унга биноан ишлаб 
чиқаришга киритилган меҳнатнинг барча кўшимча бирлиги унинг 
ҳажмининг камроқ даражада ўсишини таъминлайди. 
Меҳнатнинг меъёрий унумдорлиги камайиб борувчи қонуни
– 
бошқа ишлаб чиқариш омиллари миқдори ўзгармаган ҳолатда меҳнатнинг 
меъёрий маҳсулоти маълум бир ишлаб чиқариш ҳажмига етгач, камайиб 
боради.
Меҳнатнинг меъёрий унумдорлиги
(MPL)
– кўшимча меҳнат 
бирлиги ишлатиш натижасидаги ишлаб чиқариш ҳажмининг ўсиш миқдори.
Соҳага канчалик кўп ишчи жалб қилинса, капитал таклифининг ушбу 
даражасидаги унинг ишлаб чиқариш ҳажми шунчалик катта бўлади (18- 
расм). Аммо ишлаб чиқаришда ишлатилаётган меҳнат ҳажмининг ўсиши 
капитал ҳажмининг ўсиши билан кузатилмаса, пасайиб борувчи 
даромадлилик самараси кузатилади. Меҳнат ишлатилишининг кўпайиши ҳар 
бир ишчи бошига камроқ капитал миқдори тўғри келишини билдиргани 
учун, ҳар бир кейинги ишчилар сонининг кўпайиши олдингига нисбатан 
камроқ ишлаб чиқаришнинг ўсишини таъминлайди. Шундай қилиб, 
меҳнатнинг меъёрий маҳсулоти меҳнат ресурслари ишлатилишининг 

---

62 
кўпайиши сайин камайиб боради. Соҳадаги бандлик канчалик катта бўлса, 
MPL шунчалик паст бўлади. 
18-расм 
Қайта ишлаб чиқариш соҳасининг ишлаб 
чиқариш функцияси
Qm = Qm (K, Lm )
MPLm
Меҳнат ресурслари Lm
Ишлаб чиқариш, Qm
Меҳнат ресурслари Lm
MPLm
 
Манба: Кругман П. Р., Обстфельд М. Международная экономика. Теория и политика: 
Учебник для вузов/Пер. с англ. под ред. В П.Колесова, М.В.Кулакова. – М.: Питер, 2003. – 
с. 64-65.