O`zbekiston Respublikasi Oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi Buxoro davlat universiteti

ТURSUNBOYGA AYТAR SO`ZLARIM! 
(Said Ahmadning «Ufq» romanidagi Тursunboyga maktub) 
Qishloqning bir xonadonida «chiroq yoqildi», yani Jannat xola va Ikromjon tog`a 
o`g`il ko`rdilar. O`g`lining ismini Тursunboy deb atashdi. Samimiy odamlar xonadonida 
yoqilgan chiroq siz edingiz, Тursunboy! 
Siz yoshligingizdan ishyoqmas, dangasa, qo`rqoq bo`lib o`s. Qarang, katta yigit
bo`lib ham qolibsiz. Afsuslar bo`lsinkim, jahon urushi bo`lib qoldi. Sizni ham urushga 
chaqirtirishdi. Ota-onangiz ko`plar qatori yakka-yu yolg`izini Vatan himoyasiga 
yubordilar. Ular: «O`g`limiz jang qilib, xalqimni ozod, yurtimni obod qiladi», deb 
orzulagan edilar. Ammo, ammo... Ota-ona orzusi osmonga havodek uchib ketdi. 
Orzulari og`zida qoldi. Siz urush qiyinchiliklariga dosh berolmay qochib ketdingiz, 
so`ngra qishloqning chetida, to`qayzorlar orasida berkinib yurdingiz. Buni onangizdan 
boshqa hech kim bilmas edi. Bechora Jannat xola... Har kuni o`y-xayoli, hayoti 
to`qayzorda bo`lib qoldi. Otangizdan berkitib ovqat olib kelar edi. Buni o`zgalar bilib 
qolishidan juda-juda qo`rqar edi. 
Sizga maktub bitmoqdaman-u, xayolimga quyidagi misralar kelaveradi. Jannat 
xola zorlanayotganga o`xshaydi nazarimda: 

---

93 
Chakka o`tgan eski tomga o`xshayman,
Ko`zimdan yomg`irlar to`kilar tinmay.
Bu yorug` dunyoda bormi, bilmayman,
O`z o`g`lin yo`liga intizor menday...
(M. Yusuf)
Kunlar o`tdi... Onangiz xastalana boshladi, chunki uni vijdon azobi qiynar edi. 
Faqat sizni o`ylar edi. 
Kunlardan bir kuni Ona sizga og`riyotganini aytdi, siz bu gapga parvo ham 
qilmadingiz, qo`lidan ovqatni olib hayvonlarcha ovqat yeyar edingiz. Ha, siz faqat 
o`zingizni, qorningizni o`ylar edingiz. 
Siz to`qayzordasiz... Ana shunday kunlarning birida ko`chadan tobut ko`tarib, 
yig`i bilan mahalla-ko`yingiz, qarindosh-urug`laringiz, padaringiz Ikromjon ota o`tib 
borar edi. Yuragingiz sezdi, tobut ichidagi sizning mushfiqqina onangiz Jannat xola edi. 
Yuragingizni g`am-alam bosdi, chunki shunda Siz: «Endi menga kim ovqat olib keladi», 
deya alam chekdingiz. O`shanda ham o`zingizni o`yladingiz. Onayizorga ozgina bo`lsa 
ham achinmadingiz-a?! 
Nahotki, onangizni tuproqqa qo`yib kelishga ham yaramagan bo`lsangaz? Yo`q! Sizni 
odam bolasi, deya olmayman. 
Тursunboy! Bir umr vijdon azobida qiynalishingizni xayolingizga keltirdingizmi?
Shu payt sizni haqoratlagim keldi. Yo`q! Yo`q! Unday demayman, chunki har bir 
qilayotgan ishimizning oxiratda javobi bor-ku axir?! Sizni yuraksiz, dilsiz, zabonsiz, bir 
quriyotgan daraxtga qiyoslayman, xolos.