Iqtisodiyot asoslari

Oligopoliya – bu, shunday 
bozor tuzilmasiki, unda bozorda uncha ko’p bo’lmagan firmalar hukmronlik 
qiladi, chunki, mavjud to’siqlar bozorga yangi ishlab chiqaruvchilar kirib 
kelishiga imkon bermaydi.
Oligopoliyalar uchun quyidagi asosiy jihatlar xosdir: 
o’zaro bog’liqlik (tarmoqda bir necha firmalar faoliyat yuritishsada, har bir firma 
raqibning bozorda o’zini to’tishidan tashvishda bo’ladi); bozorda bir turli yoki 
tabaqalangan mahsulotlarning mavjudligi; narxdan tashqari raqobatning narx 
bo’yicha raqobatdan ustunligi. 
Narx bo’yicha birinchilik – bu bir korxonaga narxlarni o’z-gartirish huquqi 
beriladigan, qolgan narxlar unga qarab shakl-lanishini yo’lga qo’yadigan 
amaliyotdir. Bu holda, birinchilikni eng past xarajatli ishlab chiqarishga ega 
bo’lgan, birinchi bo’lib talab yoki xarajatlar o’zgarishiga javob bera oladigan firma 
qo’lga kiritishi mumkin. Bozor iqtisodiyotiga xos va uni harakatga keltiruvchi, 
taraqqiy etishiga katta ta’sir ko’rsatuvchi raqobat kurashidir. Raqobat kurashining 
ahamiyati shunchalik yuqoriki, usiz bozorni tasavvur etib bo’lmaydi, chunki u 
bozor iqtisodiyotining mazmuniga aylanib ketadi. Bozor sharoitidagi raqobat 
iqtisodiy raqobat bo’lib, u iqtisodiy jarayonda yuz beradi. Undagi asosiy maqsad 
bozor ishtirokchilarining erkin faoliyat yuritishlari uchun sharoitlar yaratishdan 
iboratdir. Iqtisodiy raqobat kurashida qatnashuvchilar bir - birlarini shaxsan 
tanishlari shart emas. Buning uchun avvalo bozor xususiyat’i, uning harakat 
qonuniyatlarini yaxshi bilgan, sezgan holda faoliyat ko’rsatish asos bo’lib xizmat 
qiladi. 
Raqobat kurashida barcha ishtirokchilar 
ham 
muvafaqqiyatga 
erishavermaydilar. Muvaffaqiyatga erishish uchun tajriba, bilim, matonat, 

---

39 
tavakkalchilik va albatta yirik sarmoyaga ega bo’lish talab etiladi. Raqobat 
kurashining asosiy mazmuni xaridorlarni o’ziga jalb qilish maqsadida sharoitlar 
yaratishdan iboratdir. Umuman, raqobat iqtisodchilar tasavvuri bo’yicha 
quyidagilarni bildiradi: 
-