O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi andijon davlat universiteti mirzakarimov h

 
 

---

124 
4.4. Kurash mashg‘ulotlarida shikastlanishning oldini olish 
Kurash mashg‘ulotlari va musobaqalar jarayonlarida jarohatlanishlar sodir 
bo‘ladi. Jarohatlanishlarning sabablari quyidagicha. Organizmni etarli darajada 
qizdirmaslik. Jismoniy yuklamalarni jismoniy tayyorgarlik darajasi, yosh va jins 
ko‘rsatkichlarga muvofiq kelmasligi. Og‘ir jismoniy yuklamalardan so‘ng dam 
olish tadbirlarini yaxshi tashkil etilmasligi. Kurashchilar organizmida kasalliklarni 
mavjudligi. Kurashchilarni tayyorgarligida dori vositalardan o‘zboshimchalik bilan 
foydalanish. 
Kurash mashg‘ulotlari va musobaqalarida sodir bo‘ladigan jarohatlanishlar 
xaqida nazariy bilimlar berib borish kerak. Lat eyish, muskullarni cho‘zilishi va 
ezilish tufayli sodir bo‘ladi. Lat egan joy mayda qon tomirlari yoriladi, qon to‘ladi, 
ko‘karish sodir bo‘ladi. Qattiq og‘riq bo‘lib, terida issiqlik paydo bo‘ladi. Tez 
yordam: sovuq suvga tutish, muz qo‘yish, og‘riq qoldiruvchi dori ichish, 
shifokorga murojaat qilish. 
Pay cho`zilishi noto‘g‘ri harakatlar hamda og‘ir jismoniy yuklamalar ta’sirida 
yuz beradi. Pay cho‘zilganda shish paydo bo‘ladi. Qattiq og‘riq bo‘lib, terida 
issiqlik paydo bo‘ladi. Tez yordam: sovuq suvga tutish, muz qo‘yish, og‘riq 
qoldiruvchi dori ichish, siqib bog‘lash, shifokorga murojaat qilish kerak. 
Suyaklarni sinishi kurash harakatlarida xavfsizli koidalariga rioya qilmaslik 
oqibatida sodir bo‘ladi. Suyakni ochiq va yopiq sinish shakllari mavjud. Suyakni 
ochiq sinishida muskullar va teri butunligi zararlanib, qon ketishi sodir bo‘ladi. Tez 
yordam: jarohatdan qon ketish to‘xtatiladi, zararsizlantirish dorilar qo‘llaniladi. 
Jarohat bog‘lanadi. Suyaklar harakatsizligini ta’minlash uchun taxtakach bilan 
bog‘lanadi. Jarohat yuzasi ochiq qoldiriladi. Og‘riq qoldiruvchi dori beriladi. Tez 
tibbiy yordam chaqiriladi. 
Suyaklarni yopiq sinishida muskul va yumshoq to‘qimalar zaralanmaydi. 
Kurashda qo‘l, oyoqlarni sinishi, qovurg‘a, o‘mrov suyagini sinishi hamda kam 
holatda son suyagi va umurtqa pog‘onasini sinishi uchraydi. SHuningdek 
bo‘g‘imlarni chiqish holati ham ko‘p uchraydi, asosan qo‘lning chig‘anoqdan, 
elkadan va oyoqlarni to‘piqdan va tizzadan chiqish holatlari ko‘p bo‘ladi. Tez 

---

125 
yordam: Sovuq suvga tutish, muz qo‘yish, og‘riq qoldiruvchi dori ichish, siqib 
bog‘lash kerak, Suyaklar harakatsizligini ta’minlash uchun taxtakach bilan 
bog‘lanadi. SHifoxonaga olib boriladi. 
Terini yirtilishi – kurashchilarning to‘qnashuvi, yoki gilamga surkalishi 
hamda jixozalardagi mashqlarda sodir blishi mumkin. Terining ochiq jarohatlari 
paydo bo‘ladi. Tez yordam: Terini antiseptik vositalar spirt, brilliant ko‘ki yoki 
yod eritmasi bilan tozalanadi. Bog‘lov qo‘yiladi. 
Miyaning chayqalishi kurashchilar bosh bilan qattiq to‘qnashilganda yoki 
bosh bilan yiqilganda sodir bo‘ladi. Belgilari kurashchi boshi aylanib yiqiladi, 
xushsiz bo‘lib qoladi, ko‘ngli aynib, qusadi. Nafas olishi va yurak urishlar soni 
tezlashadi. Tez yordam: yotqizib qo‘yiladi, gavdasiga, bo‘yniga va bosh sohasiga 
muz yoki sovuq suvga shimdirilgan sochiq qo‘yish mumkin. Tez tibbiy yordam 
chaqiriladi. 
Jarohatlanishlar murabbiyning nazariy va amaliy bilim saviyasi pastligi, 
kurashchilarni mashg‘ulotda jiddiy ishtirok etmaganligi, razminka mashqlar etarli 
darajada bajarilmaganligi, kurashchining surunkali kasalliklari mavjudligi, 
bajarilayotgan mashqlar va jismoniy yuklamalar shug‘ullanuvchining jismoniy 
tayyorgarliklari, yosh va jins ko‘rsatkichlariga muvofiq bo‘lmasligi, jismoniy 
mashqlar va harakatlarni bajarish va o‘rganishda texnika xavfsiligi qoidalariga 
rioya qilmaslik, kurash honalari tibbiy gigienik hamda texnik talablarga mos 
bo‘lmasligi sababli sodir bo‘ladi. 
Kurash mashg‘ulotlarida jarohatlarni o‘rganishda asosiy ko‘rsatmalar va 
tavsiyalar hamda holatlarni o‘rganish zarur bo‘ladi.