Tadqiqotlari

5.4-jadval 
Marketing tadqiqotlarida statistik tahlil metodologiyasining tasnifi va tavsifi 
 
Falsafiy kategoriyalar 
Falsafiy kategoriyalarning mazmuni 
1. Induksiya va deduksiya 
Induksiya 
Xususiylikdan umumiylikga, omillardan natijaga qarab o‘rganish 

---

114 
tushuniladi. 
Deduksiya 
Umumiylikdan xususiylikga, natijadan omilga qarab o‘rganish 
tushuniladi. 
2. Makon va zamon 
Makon 
Korxonalar, firmalar kabi xo‘jalik yurituvchi su’bektlardan va 
marketing, menejment, boshqaruv kabi jarayonlardan iborat 
Zamon 
Tahlil qilinadigan davrlar (oy, chorak, yarim yillik va yillik) 
Tahlil va sintez (Tahlil va umumlashtirish) 
Tahlil (analiz) 
Hisobot yilining natijasi choraklari, oylari bo‘yicha o‘rganilsa, 
korxona faoliyatini alohida bo‘linmalari bo‘yicha o‘rganish tahlilni 
tashkil qiladi. Tahlilda umumiyni bo‘laklarga bo‘lib o‘rganish 
tushuniladi. 
Umumlashtirish 
(sintez) 
Hisobot yilining umumiy natijasini alohida chorak va oylarini tahlil 
qilib umumlashtirish bo‘yicha o‘rganilsa, korxonaning umumiy 
natijasini alohida bo‘linmalari bo‘yicha o‘rganib umumlashtiriladi. 
Sabab va oqibat 
Sabab 
Tahlilda omillardan iborat, deb qabul qilingan. Masalan, mahsulot 
hajmining o‘zgarishiga xodimlar soni, mehnat unumdorligi, ish vaqti, 
kabilar ta’sir qiladi. Bular mahsulot hajmining o‘zgarishiga 
sabablardir. 
Oqibat 
Natija, ya’ni mahsulot hajmi. Omillar ta’sirida oqibati yaxshi yoki 
yomon bo‘lishi mumkin.
Shakl va mazmun 
Shakl 
Mahsulot turi. Masalan non mahsuloti. 
Mazmun 
Uning sifati, tarkibi, ya’ni uning navlar bo‘yicha turlari (oliy, birinchi, 
ikkinchi va h.k.) va xomashyo tarkibi bo‘yicha turlari (bug‘doy noni, 
arpa noni, makkajo‘xori noni kabilar).