Stator Sinxron generatorning qo‘zg‘atish tizimi

Generatorlarning magnit maydonini so‘ndirish
deb, ularning qo‘zg‘atish 
magnit oqimining qiymatini nolgacha kamaytirish jarayoniga aytiladi va bir vaqtda 
generatorning elektr yurituvchi kuchi kamayadi. Magnit maydonini so‘ndirish ayniqsa 
generatorning ichida shikastlanishlar yuz bergandagi avariya holatlarida katta 
ahamiyatga ega. Generatorlarning ichidagi qisqa tutashuvlar, odatda, elektr yoyi orqali 
yuz beradi. Shu sababdan bunday hollarda stator chulg‘ami va aktiv po‘lat ko‘p 
shikastlanadi. Bu qisqa tutashuv toklari generator chiqishlaridagi yuz beradigan qisqa 
tutashuv toklariga qaraganda ancha katta bo‘ladi. Bu holatlarda generatorning magnit 
maydonini so‘ndirish avariya ko‘lamini kamaytirish va stator chulg'ami hamda po‘latni 
kuyib ketishdan saqlash uchun zarurdir. Maydonni so‘ndirish uchun generatorning rotor 
chulg‘amini qo‘zg‘atgichdan uzish kerak. Biroq bunda rotor chulg‘amini katta 
induktivlikka ega bo‘lganligi sababli uning chiqishlarida izolatsiyaning teshilishiga olib 
keluvchi kuchlanganlik hosil bo‘lishi mumkin.
Shuning uchun maydonni shunday 
so'ndirish kerakki, natijada qo‘zg‘atgichni uzish bilan bir paytda generator rotor 
chulg‘amining magnit maydonini tez so‘ndirishga erishish zarur. Bunda chiqish- lardagi 
kuchlanganlik ruxsat etilgan qiymatlardan ortib ketmasligi kerak. Hozirgi paytda 
generatorning quvvati va uning qo‘zg‘atish tizimining xususiyatiga qarab magnit 
maydonini so‘ndirishning 3 ta usulidan foydalaniladi: 1) rotor chulg‘amini so‘ndiruvchi 
faol qarshilikka ulash; 2) rotor chulg‘ami zanjiriga tez ishlovchi avtomatning yoy 
so‘ndiruvchi panjarasini ulash; 3) qo‘zg‘atgichni teskari ulash. Birinchi 2 ta usulda 
qo‘zg‘atish zanjiridagi zaruriy ulashlarni maydonni so‘ndirish avtomati (AGP — 

---

автоматическое гашение поля) deb ataladigan maxsus kommutatsion jihozdan 
foydalaniladi (5-rasm). 
5-rasm. Rotor chulg‘amini so‘ndiruvchi faol qarshilikka ulash sxemasi: SG — sinxron 
generator; GQCH — generatorning qo‘zg‘atish chulg'ami; RS — so'ndiruvchi faol 
qarshilik; MSA — maydonni so'ndirish avtomati, ya’ni A G P ; Q — qo‘zg‘atgich; 
QQCH — qo‘zg‘atgichni qo‘zg‘atish chulg'ami; Rsq — qo‘zg‘atgich maydonini 
so‘ndiruvchi faoi qarshilik. 

---