50
Танглик ва халқаро муносабатлар.
Танглик халқаро муносабатларга
хам ўз таъсирини кўрсатди. ғарб мамлакатлари тангликдан чиқиш йўлларини
бирга излаш ўрнига унинг оғирликларини бир-бирига юклашни маъқул
кўрдилар. Бу буюк давлатлар ўртасидаги муносабатларни кескинлаштирди ва
уларнинг жахонда ўрнатилган тартибни сақлаш қобилиятини сусайтирди.
Бундан хаммадан бурун Япония фойдаланди. У Вашингтон конференциясида
Хитой
хусусида эришилган ахдни бузиб, 1931 йилда Манчжурия (Шимоли-
Шарқий Хитой)ни босиб олди ва уни Хитой ва СССРга қарши агрессияни
тайѐрлаш учун базага айлантирди. Миллатлар Лигасининг Японияни
тартибга чақиришга уринишлари унинг мазкур халқаро
ташкилотдан
чиқишига сабаб бўлди. 1933 йилда Германияда хокимиятга фашистлар
ўзининг Версаль шартномасини тафтиш қилиш ва чегараларни қайта кўриш
хақидаги дастури билан келди. Итальян фашистлари Африка ва Ўрта ер
денгизи мамлакатларида экспансия режасини илгари сурди. Иқтисодий
танглик пировардида янги жахон уруши ўчоқларининг пайдо бўлишига олиб
келди.
2-савол. Германияда фашизм
Фашизм – асосан Европада шаклланган ХХ асрнинг сиѐсий харакати,
давлат бошқарувининг ўзига хос шакли. У жахон халқлари
бошига сон-
саноқсиз мусибатлар келтирди. Айнан фашистик давлатлар – Германия ва
Италия Иккинчи жахон урушининг бош сабабчилари бўлди.
Фашизмнинг ўзига хос хусусиятлари.
Фашизм сўзи итальянчадан
келиб чиққан. Фашистларнинг биринчи чиқишлари 1919 йилда юз берди.
Уларнинг Бенито Муссолини томонидан тузилган ташкилотлари «Фашо ди
Комбатименто», яъни «Кураш иттифоқи» деб аталарди. Бу
ташкилот
аъзолари фашистлар, харакатнинг ўзи эса фашизм деб атала бошланди.
Фашизмнинг ўзига хос хусусиятлари бу миллатчилик ва ирқчиликдир.
Фашистлар миллат манфаатларини шахсий,
группавий ва синфий
манфаатлардан устун қўяди.
Германияда фашизмнинг вужудга келиши. Адольф Гитлер.
Германияда фашистик харакат Биринчи жахон урушидан кейин юзага келди.
1919 йилда Германия национал-социалистик ишчилар партияси ташкил
этилди. Тез орада Адольф Гитлер бу партиянинг лидерига айланди. 1923
йилда у ўз хамфикрлари билан бирга Мюнхенда хокимиятни қўлга
киритишга уриниб кўрди (бу уриниш ўшанда «пиво исѐни» деб номланди,
чунки у хақда қарор пивохонада қабул қилинган эди).
Бунинг учун суд
Гитлерни беш йил муддатга қамоқ жазосига хукм қилди. Гитлер қамоқда
ўтириб «Майн кампф» («Менинг курашим») китобининг катта қисмини ѐзди,
бу китобда у ўзининг сиѐсий ва ирқий ғояларини баѐн этди. Орадан бир йил
ўтгач у озод қилинди ва қизғин сиѐсий фаолиятга қайтди. 1929-1933
йиллардаги иқтисодий танглик даврида фашистларнинг нуфузи тез ортиб
борди.