Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги алишер навоий номидаги самарқанд давлат

Махсуслаштириш –берилган тўпламдан бунда ётувчи тўпламга 
қарашга ўтишдан иборатлигини тушунтириш.
Абстракциянинг анализ ва умумлаштириш каби икки хил шаклда 
бўлиши.
Конкретлаштириш 
ўқитишнинг 
дастлабки 
босқичларидаги 
қўлланиилиши. У ўрганилаётган объектнинг бир тарафи бир ёқламасини акс 
этириши, бошқа томонларига боғлиқ бўлмаган ҳолда амалга оширилиши. 
Индукция ва дедукция. Индукция – йўналтириш, уйғотиш маъносида 
бўлиб, уч асосий кўринишга эга: 1) икки ёки бир нечта бирлик ёки хусусий 
ҳукмлардан янги умумий ҳукм хулоса чиқарилади; 2) тадқиқот усули бўлиб, 
объектлар тўплами барчасига тегишли хоссалар баъзи алоҳида олинган 
объектларда ўрганилади; 3) материални баён қилиш усули эканлиги. Икки 
хил индукция мавжудлиги: тўлиқ бўлмаган ва тўлиқ.Математик индукция 
принципи. Унинг босқичлари қуйидагилардан иборат: 1) кузатиш ва 
тажриба; 2)фараз; 3) фаразни асослаш( исботлаш).
Дедукция тасдиқнинг бир шакли бўлиб, битта умумий ҳукмдан ва 
битта хусусий ҳукмдан янги унчалик умумий бўлмаган ёки хусусий ҳукм 
келтириб чиқарилишидан иборат эканлиги. Дедуктив хулосалар уч хилда 
бўлиши а) умумийроқ қоидадан умумийроқ бўлмаган (ёки бирлик) ҳукмга 
ўтиш, масалан, юқоридаги мисол бундан далолат беради; б) умумий 

---

қоидадан умумий қоидага ўтиш (масалан, барча жуфт сонлар 2 га бўлинади, 
барча тоқ сонлар 2 га бўлинмайди, ҳеч қандай жуфт сон бир вақтда тоқ сон 
ҳам бўлолмайди); в) бирликдан хусусийга ўтиш ( 2 сони-туб сон, 2 –натурал 
сон, баъзи натурал сонлар туб сонлардир).
 
3 - Мавзу. Математика ўқитишда тафаккур услублари ва шакллари 
Тафаккурнинг қисқача тавсифи. Тафаккур- инсон онгида акс этган 
объектлар томонлар ва хоссаларини ажратиш ва уларни янги билим олиш 
учун бошқа объектлар билан тегишли муносабатларда қўйиш жараёни, у 
объектив борлиқнинг инсон онгида фаол акс эттириш жараёнидир. 
Тафаккурнинг мазмун ва шакллари. 
Математик тушунчалар ва уларни шакллантириш. Тушунчалар 
объектларнинг турли хил сифатлари, белгилари ва хусусиятларини акс 
эттиради, бунда бирлик ва умумийлик хоссалари борлиги. Тушунчанинг
хусусиятлари. Тушунчанингнг шаклланиш жараёни боскичлари: қабул 
қилиш, хиссий билиш, тасаввур, тушунчанинг шаклланиши. Тушунча