O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi qo’qon davlat pedagogika instituti tabiiyot va geografiya fakulteti

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

6 

I-bob.  UMURTQASIZ HAYVONLAR ZOOLOGIYASINI  O’QITISHDA 

O’QUVCHILARNING ILMIY DUNYO QARASHINI  KENGAYTIRISH. 

HAYVONLARNING XILMA-XILLIGI VA AHAMIYATI 

Hayvonlarning  xilma-xilligi  va  tarqalishi.  Quruqlik,  tuproq,  havo  va  turli 

xil  suv  havzalari,  o’simlik,  hayvonlar,  odam  organizmida  turli  xil  hayvonlar 

uchraydi.  Hozir  er  yuzida  hayvonlarning 2,5  mln.  ga  yaqin  (ayrim  ma’lumotlarga 

qaraganda 3,5-4,0 mln.) turi tarqalgan. 

Hayvonlarning  gavda  shakli  va  o’lchami  ham  har  xil  bo’ladi.  Masalan, 

hayvonlar  orasida  eng  yirigi  ko’k  kitning  uzunligi  33  m,  vazni  150  t.  bo’lsa, 

ko’pchilik  mikroskopik  hayvonlar  gavdasining  o’lchami  1mmga  ham  etmaydi. 

Hayvonlar  tanasining  tuzilishi  ham  har  xil  bo’ladi.  Ko’pchilik  baliqlarning  tanasi 

mayda 

suyak 

tangachalar, 

qushlarniki-pat, 

sutemizuvchilar-jun, 

qisqichbaqasimonlar-ohak  shimilgan  xitin  bilan  qoplangan  bo’lsa,  yomg’ir 

chuvalchanglari tanasi sirti yalong’och bo’ladi. 

Hayvonlarning  harakatlanishi  ham  har  xil  bo’ladi.  Ko’pchilik  quruqlikda 

yashovchi  umurtqali  hayvonlar  to’rt  oyoqda,  hasharotlar  olti  oyoqda, 

o’rgimchaksimonlar sakkiz oyoqda harakatlanadi; ko’pchilik bo’g’imoyoqlilarning 

oyoqlari  ko’p  bo’ladi;yomg’ir  chuvalchanglari  gavdasini  cho’zilib  va  qisqarib, 

ilonlar  esa  gavdasini  bukib  va  yozib,  mollyuskalar  sirpanib  harakatlanadi.  Bir 

qancha  hayvonlarning  harakatlanish  organlari  bo’lmaydi.  Masalan,  korall 

poliplar,  g’ovak  tanlilar,  suv  tubidagi  narsalarga,  parazit  yassi  chuvalchanglar 

ichak devoriga yopishib yashaydi. 

Hayvonlar  bir-biridan  tashqi  va  ichki  tuzilishi,  yashash  sharoiti,  oziqlanishi, 

ko’payishi va rivojlanishi bilan ham farq qiladi.