“sanoat va xizmat ko'rsatish sohalarining raqamli transforma t siyasi: tendensiyalar, boshqaruv, strategiyalar” Xalqaro ilmiy-amaliy anjuman

“SANOAT VA XIZMAT KO‘RSATISH SOHALARINING RAQAMLI TRANSFORMATSIYASI: 
TENDENSIYALAR, BOSHQARUV, STRATEGIYALAR”
179
Меҳнат унумдорлигини ва самарадорлигини ошириш платформа қарорларини 
муваффақиятли амалга оширишнинг натижасидир . 
Рақамли иқтисодиёт платформалари биринчидан тармоқ ёки саноатнинг кўплаб 
қатнашчилари учун юқори даражада қулай ўзаро алоқалар яратиши кўзда тутилган. 
Ҳозирги кунда тўлалигича қарор топган оммавий платформаларга мисол келтириш қийин, 
лекин келажак айнан шундай ечимлар ортидадир. Google, FaceBook, Apple ва Alibaba 
Group компаниялари ушбу ғояни амалга оширишга энг якин, кўплаб йирик компаниялар 
бундай платформаларни яқин вақтларда яратишни режалаштирган. 
Иккинчидан, янада муҳимроғи, рақамли иқтисодиёт платформалари тўлақонли 
(end-to-end) бизнес-жараёнларни автоматлаштириши лозим. 
Рақамли иқтисодиётнинг тўлиқ платформаси уч қисмдан иборат: истеъмолчи 
экотизимлари, ишлаб чиқарувчи экотизимлари ва коммуникатив ўзак. Истеъмолчи 
экотизими функцияси - платформдан фойдаланувчининг барча эҳтиёжлари ва 
муҳтожликларини қондириш, унинг қулайлигини ва функционаллигини жалб қилишдир. 
Ишлаб чиқарувчи экотизим функцияси - бизнес юритишни енгиллаштирга ва унга кириш 
бўсағасини пасайтирган ҳолда ёрдамчи функциялар бажаришни таъминлаши лозим. 
Платформа асоси истеъмолчилар ва ишлаб чиқарувчиларнинг ўзаро алоқалари бўйича 
функцияни ҳам амалга ошириб, зарурий технологик базис ва инфратузилма эҳтиёжларини 
таъминлайди
1
. 
Учала таркибий қисм бир-биридан мустақил равишда мавжуд бўлиши мумкин ва 
бунга муваффақиятли мисолларни келтириб ўтиш мумкин: истеъмолчи экотизими 
сифатида ижтимоий тармоклар, Alibaba Group - биринчи навбатда, ишлаб чиқарувчи 
экотизими ҳисобланади (қолган 2 та таркибий кисм унчалик ривожланмаган), Uber - 
экотизимларсиз платформа ўзагининг коммуникатив ўзагига ёркин мисолдир. Бирок учала 
таркибий кисмни битта модель доирасидар бирлаштириш сезиларли даражада синергетик 
самара олишга имкон беради. Alibaba Group - электрон тижорат тармоклари 
инфратузилмасини кўллаб-кувватлайдиган, кидирув сервислари, тўлов тизими, логистика 
ва ахборот сервислари, маркетинг сервислари, катнашчиларни ички техник кўллаб-
кувватлаш хизматлари ва ҳ.к.ни ўз ичига оладиган сервислар экотизимини ташкил 
киладиган компания.
Ўзбекистон Республикасида тармоқли тузилманинг самарали фаолият кўрсатиши 
учун инфратузилма муҳити бир қатор талабларга жавоб бериши зарур: 
1.
Оммавий интернетга уланиш, "катта маълумотлар"ни қайта ишлаш ва сақлаш 
қобилияти. "Gartner" тадқиқот компаниясининг ҳисоб-китобларига кўра, 2017-йилда 
Интернетга уланган қурилмалар сони 8,4 млрдни ташкил этди, бу 2016-йилга нисбатан 
31% га кўпдир, 2021-йилга келиб эса 24,4 млрдга ошиши башорат қилинган
2
. Ахборот-
коммуникация инфратузилмасининг ҳар кунлик тарқалиши давлат, бизнес ва аҳоли учун 
ягона рақамли маконни яратади. Интернетга уланган қурилмалар сони кўпайгани сари 
катта маълумотларни қайта ишлаш ва сақлаш учун замонавий стандартларга жавоб 
берадиган технологияларга эҳтиёж сезилмоқда. Бу жисмоний инфратузилмани англатади-
маълумотлар марказлари, шунингдек маълумотларнинг ҳаётий айланиш циклини 
таъминлайди ва архив маълумотларни сақлаш ва маълумотларни ўзгармаслиги учун 
мажбуриятларни ўз зиммасига олади. 
2.
Ахборот хавфсизлигини таъминлаш, рискларни бошқариш, ички ва ташқи 
ахборот таҳдидларидан ҳимоя қилиш. Ахборот тизимларининг заифлиги глобал муаммо 
бўлиб, шахсий маълумотлар, корхоналар, жамият ва умуман давлатни ҳимоя қилиш 
1
Джуманиязов Ш.Р. Рақамли иқтисодиёт инфратузилмаси. Рақамли иқтисодиёт: иқтисодий ривожланиш 
тенденцияларини моделлаштириш ва замонавий ахборот-коммуникация технологияларини қўллаш истиқболлари: 
Республика илмий-амалий анжумани илмий мақолалари ва маърузалари тўплами. -Т.: ТДИУ, 2019 – Б.216. 
 
2
IoT devices will outnumber the world's population this year for the first time [Electronic resource]. - URL: 
https://www.zdnet.com/(дата обращения 10.07.2017).

---