1-mavzu: Kirish. Immunologiya fani maqsadi va vazifalari, usullari va rivojlanish tarixi

2.
 
Immun tizimining asosiy vazifasi 
– barcha turdagi genetik yod narsalardan himoyalash 
– va buning asosida barcha turdagi “o’zimniki” hamda “yod” tushunchalarini anglab yetish, 
ya’ni yod, o’zga organizmlar bilan kurashish. Immun tizimining ta’siri nafaqat chetdan kirib 
keluvchi yod organizmlar, masalan mikroblar, balki hujayra ichida 

---

ro’y beradigan o’zgarishlarga qarshi kurashishga ham asoslangan va qaratilgandir. Immun tizimi 
funktsiyasining buzilishi eshak yemi (krapivnitsa) hamda rinit (burun ichi kasalligi)dan tortib, to 
revmatoidli artrit va xavfli yangi o’smalargacha bo’lgan turli xil kasalliklarga olib kelishi 
mumkin. 
3.
 
Immunlogiya rivojlanish tarixi
. 
Immunologiya tadqiqodlarning muayyan bir yo’nalishi tarzida infektsion kasalliklar bilan 
kurashishning amaliy zaruriyatidan paydo bo’lgan. Uni ko’pincha klassik (eski) hamda 
zamonaviy (yangi) turlarga ajratadilar. Yangi immunologiya chechak, quturish, sibir kuydurgisi 
va boshqalarga qarshi emlashlarni tayyorlab bergan klassik turdan ajralib chiqqani bois, bu 
bo’linish shartlidir. 
Ilk bor chechakka (suvchechakka) qarshi emlash ishlari Iso payg’ambar tug’ulgunga 
qadar, ming yillar oldin Xitoyda amalga oshirilganligi haqidagi ma’lumotlar ham mavjud. 
CHechak toshmalari bo’lgan odamlardan sog’lom odamlarni kasallikning og’ir shakllaridan 
himoyalash uchun emlash ishlari keyinchalik Hindiston, Kichik Osiyo, Yevropa, Kavkaz hamda 
Rossiyada ham keng tarqalgan. 
Emlash ishlari o’rnini keyinchalik ingliz vrachi 
E. Djenner 
tomonidan XVIII asr oxirida 
ishlab chiqilgan vaktsinatsiya (lotincha «vacca» - sigir degan ma’noni anglatadi) metodi egalladi. 
U kasal hayvonlarni parvarish qiluvchi sutchilar ba’zan sigirlardagi chechakning nihoyatda 
kuchsiz formasi bilan kasallanib, biroq bunda hech qachon haqiqiy (asl, tabiiy) chechak bilan 
kasallanmaganiga e’tibor qaratadi. SHu kabi kuzatishlar tadqiqodchilar qo’liga odamlarning 
kasalligi bilan kurashishning real imkoniyatlarini yaratib berdi. 1796-yili, o’z tadqiqodlarini 
boshlaganidan 30 yil o’tib E. Djenner sigir chechagi bilan vaktsinatsiyalash metodini amalda 
sinab ko’rishga qaror qildi. Tajriba muvofaqqiyatli o’tdi va shundan buyon E. Djenner tajribasi 
bo’yicha vaktsinatsiyalash butun dunyoda keng tarqalib ketdi. 
Infektsion immunologiyaning vjudga kelishini buyuk frantsuz olimi 
Lui Paster 
nomi 
bilan bog’laydilar. Infektsiyalarga barqaror immunitetni hosil qiluvchi vaktsina preparatlarini 
qidirishga qaratilgan izlanishlarga ilk qadam tovuq vabosi (o’lat) qo’zg’atuvchilari ustida olib 
borgan Pasterning kuzatishlaridan so’ng tashlandi. Paster mazkur kuzatishdan so’ng quyidagi 
xulosaga keladi: qarib (ma’lum bir muddat yashagan) qolgan mikroorganizmlar (turli xil 
mikroorganizmlar) o’z zararli ta’sirlarini yo’qotgan holda infektsiyaga chidamliligi bo’lib 
qolishadi. Bu narsa ko’plab o’n yilliklarga vaktsina materialini (har bir qo’zg’atuvchi uchun) u 
yoki bu usulda yaratish tamoyilini (printsipini) yaratishni, patogenning immun xususiyatini 
saqlab qolgan holda uning zararliligini (yuqumliligini) kamaytirishga erishish imkoniyatlarini 
ochib berdi. Paster vaktsinatsiya printsiplarini ishlab chiqib, ulardan amaliyotda muvofaqqiyatli 
foydalangan bo’lsada, u infektsiyadan himoyalanish jarayonida mavjud omillar haqida bilmas 
edi. Infektsiya yuqtirmaslik mexanizmlaridan birini ayta olgan dastlabki kishilar