Mazkur dastur 5110900-Fizika ta’lim yo’nalishining 2017/2018 o’quv yilida

 
4.Optika fani bo‘yicha mavzular 
Optika fanining rivojlanish tarixi va boshqa bo’limlar bilan bog’liqligi. Fanni 
o’rganishdagi muammolar, uslubiy ko’rsatmalar. Optika fanining fizika bo’limlari va boshqa 
tabiiy fanlarni o’rganishdagi o’rni. Optika qonunlarini amaliyotga, fan va texnika sohalariga 
tadbiqi. O’zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi ilmiy tadqiqot institutlari hamda oliy 

---

o’quv yurtlari ilmiy laboratoriyalarida optika va spektroskopiya sohasi bo’yicha fan yutuqlari va 
internet yangiliklari. Fanning vazifalari. 
Elektromagnit to’lqinlar. Optikaga oid umumiy ma’lumotlar. Birliklar sistemasi (SGS, SI 
va boshqalar). Maksvell tenglamalarining integral va differentsial ko’rinishi. 
Elektromagnit to’lqinlarning umumiy ko’rinishi. Yassi elektromagnit to’lqin tenglamasi, 
elektromagnit to’lqin shkalasi.
Yorug’lik hodisalarining elektromagnit tabiati. Elektromagnit to’lqinning superpozitsiyasi 
(maksimum, minimum shartlari). Turg’un elektromagnit to’lqinlar. 
Elektromagnit to’lqinlarning tarqalishi, sinishi va qaytishi 
Ikki muxit chegarasiga elektromagnit to’lqinning normal tushishi. Yorug’likning to’la ichki 
qaytishi. Nur tola optikasi va uning amaliyotdagi o’rni. Yorug’likning yutilishi. Buger-Lambert-
Ber qonuni. 
Yorug’lik dispersiyasi. Normal va anomal dispersiya. Yorug’lik dispersiyasining elementar 
klassik nazariyasi. 
Yorug’likning to’da va fazoviy tezliklari. Reley formulasi. Vavilov - Cherenkov effekti.
Yorug’lik bosimi. Lebedev tajribasi. 
Yorug’lik interferentsiyasi 
Kogerent to’lqinlar. Yo’llar farqi va fazalar farqi.
Interferentsiya olish usullari. Yung usuli, Frenelning bikuzgu, bilinza va biprizma usullari. 
Interferentsiya xodisasini amaliyotga tadbiqi. Fabri - Pero interferometri.
Ikki nurli interferometrlar. Jamen va Maykel’son interferometrlari. 
O’tgan va qaytgan nurlardan hosil bo’lgan interferentsiya (yupqa parda, N’yuton xalqalari, 
pona). 
Yorug’lik difraktsiyasi. Sferik elektromagnit to’lqin tenglamasi. Gyuygens - Frenel 
printsipi.
Frenel’ning zonalar usuli. Zonaviy plastinkalar. Frenel tipidagi difraktsiya. 
Dumaloq tirqich, dumaloq to’siq, to’g’ri chiziqli tirqich va to’g’ri chiziqli to’siqdagi 
interferentsiya.
Fraungofer difraktsiya.Difraktsiya hodisasining amaliyotdagi o’rni. Difraktsion panjara.
Spektral qurilmalarning xarakteristikasi. Dispersiya, ajrata olish qobiliyati 
Yorug’likninr qutblanishi va kristallar optikasi. Yorug’lik tulqinining ko’ndalangligi. 
Yorug’lik vektori. Tabiiy va qutblangan yorug’lik.
Bir o’qli va ikki o’qli kristallar. Yorug’likning ikkilanib sinishi. Polyarizatsion qurilmalar. 
Qutblangan yorug’likni interferentsiyasi. Elliptik qutblangan yorug’likni olish va uni 
tekshirish. 
Sun’iy optik anizotroplik. Deformatsiya natijasida xosil bo’lgan anizotroplik. Kerr effekti. 
Qutblanish tekisligining aylanishi. Saxarometr. Zeeman effekti. 
Issiqlik nurlanish. Jismlarning nur chiqarish va nur yutish qobiliyati. Absolyut qora jism 
nurlanishi. 
Issiqlik nurlanishi qonunlari. Kirxgof qonuni, Stefan-Boltsman qonuni, Vinning siljish 
qonuni, Plank formulasi. Issiqlik nurlanishi qonunlarining qo’llanilishi. Optik pirometrlar. 
Yorug’lik manbalari. 
Fotolyuminestsentsiya, fosforesentsiya va flyuoresentsiya. 
Yorug’likninr sochilishi va nochiziqli jarayonlar
Optik bir jinsli bo’lmagan muhitda yorug’likning sochilishi. Yorug’likning molekulalardan 
sochilishi. Reley qonuni.

---

Sochilishning asosiy xarakteristikalari. Sochilishning asosiy nazariyalari. Sochilgan 
yorug’likning qutblanishi. 
Yorug’likning kombinatsion sochilishi. Sochilishning nozik strukturasi. Amaliyotdagi 
o’rni. 
Yorug’lik to’lqini uchun Doppler effekti. Spontan, majburiy va indutsirlangan nurlanish. 
Optik kvant generatorlar-lazerlar. Golografiya va uning amalda qo’llanilishi. 
Yorug’likninr korpuskulyar xususiyati 
Fotoeffekt xodisasi. Stoletov tajribasi. Tashqi fotoeffekt uchun Eynshteyn formulasi.
Tashqi fotoeffekt xodisalarining amalda qo’llanilishi. Fotoelementlar, Fotoelektron 
ko’paytirgichlar. 
Ichki foto effekt xodisalarining amalda qo’llanilishi. Fotorezistorlar, fotoelementlar.