Тупроқшунослик олий ў қ ув юртлариаро илмий-услубий бирлаш

капиллярлик хоссасига ва сизот сувларининг сатҳига боғлиқдир.
О .А . Грабовскаянинг маълумотига қараганда шўрланмаган
қатламларда минераллашган сизот сувларининг кўтарилиши 4 ой
давомида 2 м дан тупроқнинг юқори қатламигача етиб боради. П ар­
ланиш бош ланмасдан олдин тупроқ ва унинг қатламларида ҳамда
сизот сувлари таркибидаги тузларнинг тарқалиши бир хилда бўлган.
Тупроқ эритмаси унинг капилярлари орқали юқори кўтарилиши
билан парланиш бошланиб, захарли тузлар тупроқнинг юқори
қатламига тўплана бош лайди ва сульфатли тузлар урннни хлоридли
тузлар ола бош лайди. Бу кўриниш тузларнинг мавсумий ж уда тез ва
яхши ўрин алмашинувидан далолат беради.

---

Тупроқ эритмаси билан юқорига кўтарилган Na икки валент-
лик коллоид катионлар билан реакцияга киришиб, уни тупроқ си н ­
гдириш комплсксидан сиқиб чиқаради. Сиқиб чиқарилган Са суль­
фат билан қўшилиб гипсни ҳосил қилади ва чўкмага тушади.
Қишки ва баҳорги сғин-сочин тупроқ қатламидаги тузларни
куп миқдорда пастга ювиб тушнради. Бу тузлар ичида энг кўп х л о ­
ридлар ювилади. Ёз ойларида эса бу тузлар яна тупроқнинг юқори
қатламларида тўпланади.
Вақт утиши билан гупроқнинг юқори қатламида хлоридлар-
нинг умумий миқдори камайиб, унинг ўрнига сульфатлар миқдори
ортади ва тунроқ 2-3 йилдан кейин сульф атли-хлоридли шўрланиш
типидан хлоридли-сульфатли шўрланиш босқичига ўтади ва туп-
роқнинг қаттиқ ф азаси қисмида гипс миқдори орта боради. Сизот
сувлари чуқур жойлашган ерларда жараён ҳам узоқ давом этади,
лекин бу тузларни тўпланиши секинлашади. Ш унинг учун ту-
проқларни хлоридли-сульфатли тип шўрланиши Грабовскаяни кўр-
сатишига уч йилдан кейин рўйёбга чиқади.