Musurmanova Shoxida "psixologiya"

psixologiya» (1734) ni yaratdi. 

---

XIX asrning 70-80-yillarida psixologiya mustaqil 
fan sifatida ajralib chiqdi. Ilmiy psixologiyaning, 
xususan, eksperimental psixologiyaning asoschisi 
sifatida 1879 yilda Leypsig shahrida dunyoda 
birinchi bo‘lib eksperimental psixologik 
laboratoriyani ochgan nemis tadqiqotchisi V. 
Vundt tan olingan. Bunga mos ravishda ushbu yil 
psixologiyaning fan sifatida yuzaga kelgan sanasi 
bo‘lib hisoblanadi. Dastlab eksperimental 
psixologiyaning asosiy mavzulari sifatida sezgilar 
va ta’sirlanish vaqti (F. Donders), keyinchalik esa 
– assotsiatsiyalar (G. Ebbingauz), diqqat (Dj. 
Kettel), hissiy holat (U. Djeyms, T.A. Ribo), ong va 
iroda (Vyursburgskaya shkola, A. Bine) xizmat 
qildi. 

---

Psixologiya fanini rivojlantirishda 
judayam katta rol o’ynagan psixologlar 
quyidagilar: B.Ananev, P.P.Blonskiy, 
S.L.Rubinshteyn, L.Vigotskiy, R.S.Nemov 
va boshqalar, shuningdek keyinchalik 
O‘zbekistonda ham yirik olimlar etishib 
chiqdi. Ular jumlasiga M.G.Davletshin, 
E.G‘.G‘oziev, M.Vohidov, V.A.Tokareva. 
R.Z.Gaynutdinov, V.M.Karimova, 
G‘.B.Shoumarov, R.I.Sunnatova, 
Z.T.Nishonova va boshqalarni kiritish 
mumkin. 

---

Psixoanaliz nevrozlarni davolash va ruhiy 
rivojlanish nazariyasi sifatida ixtirochisi 
tomonidan ixtiro qilingan, tez orada har 
bir inson va butun madaniyatning 
falsafasiga aylanib, o'zini ijtimoiy va 
siyosiy hayotning markazida topdi. Shuni 
qo'shimcha qilish mumkinki, fashistlar 
Germaniyasida buyuk Freyd 
qo'lyozmalari olovda yo'q qilingan, 
SSSRda esa ular maxsus saqlash joylarida 
yashiringan. 20 -asrda psixoanaliz butun 
dunyoga ma'lum bo'ldi.