203
- imorat va inshootlarni qisqa muddatlarda qayta tiklash shartlariga javob
beradigan engil, o‘tga chidamli va juda pishiq qurilish materiallaridan ommaviy
tarzda buyum va konstruksiyalar ishlab chiqarishga tayyorlash;
- qurish-qayta tiklash
ishlari uchun kerakli qurilish, texnologiya va boshqa
hujjatlarning ishonchli saqlanishini ta’minlash;
- eng muhim sanoat, transport, aloqa ob’ektlarini, shuningdek fuqaro
muhofazasi ob’ektlarini qurilish-montaj tashkilotlariga biriktirib qo‘yish.
Yuqoridagi tadbirlarning bajarilishi shahar
transporti ichida eng tez
yuruvchi, qulay va shinam hisoblangan metro va uning bino va inshootlarining
xavfsizligi ta’minlangan bo‘ladi.
* * *
ҚУТҚАРУВ ИШЛАРИНИ ТАШКИЛ ЭТИШДА ШАХСИЙ
МУҲОФАЗА ВОСИТАЛАРИ
С.Қ.Мухаммадиев (Каттақўрғон шаҳар ФВБ 7 ЁҚҚ бошлиғи)
Л.И.Қодиров ( ФВВ Академияси5-босқич курсанти)
Аннотация.
Ушбу мақолада кимёвий, биологик, бактериологик,
радиатцион моддалар билан зарарланган ҳудудда
амалга ошириладиган
қутқарув ишлари, хамда ушбу жараёнда фойдаланиладиган шахсий мухофаза
воситалари ва уларни қўллаши тартиблари баён этилган. Мақола қутқарув
ишлари давомида шахсий мухофаза воситаларидан тўғри фойдаланиш ва
қутқарув ишларини ташкил этиш бўйича муаммоларни ўрганаётган
изланувчилар учун мўлжалланган.
Калит сўзлар:
ҳаво таркиби, зарарлловчи манбалар, шахсий ҳимоя
воситалари, кузатув гурухи.
ахсий муҳофаза воситаларидан фойдаланишни аниқлашга
зарур бўлган омиллар. Қутқарув ишларини ташкил этиш ва
хавфсиз ўтказиш учун шахсий муҳофаза воситаларини тўғри
танлаш мухим ахамият касб этади. Ушбу жараёнда қуйидаги омиллар асосий
рол ўйнайди:
Ҳудудни зарарловчи манба тури;
Атмосфера ҳавоси таркиби
Қутқарув ишлари ўтказиладиган жойнинг ўзига хослиги.
Ҳудудни зарарловчи манба тури
–содир бўлиши мумкин бўлган
фавқулодда вазиятларда ҳудудни зарарловчи манбалар қуйидаги турларга
бўлинади:
Ионлаштирувчи нурланиш манбалари;
Кимёвий заҳарли моддалар:
- кучли таъсир этувчи заҳарли моддалар;
- жанговар заҳарли моддалар.
Касаллик қўзғатувчи микроорганизмлар.
Ш
204
Атмосфера ҳавоси таркиби
– маълумки атмосфера ҳавоси
таркибини
асосан азот, кислород, инерт газлар (асосан аргон) ва карбонат ангидрид
ташкил этади.
Ҳаводаги бу моддалар ўзаро кимёвий бирикмаган ҳолда яъни ўзаро
аралашма тарзда бўлади. Асосий миқдорни ташкил этувчи азот ва
кислороднинг биз нафас оладиган муҳитдаги (ҳаводаги) миқдорини
ўзгармаслиги жуда мухимдир. Уларнинг ҳаводаги миқдорининг ортиши ёки
камайиши ҳам салбий оқибатларга олиб келади. Шунингдек ҳаводаги
кислороднинг парциал босими ҳам катта аҳамиятга эга. Ҳаводаги
кислороднинг денгиз сатҳидан юқори парциал босими 213,32 ГПа ни ташкил
этади; агар у 186,65 ГПа гача пасайса,
кишида кислород етишмаслиги
сезилади, нафас олиши чуқурлашади, қон айланиши тезлашади, эритроцит
миқдори кўпаяди ва ҳ.к. парциал босим 146,65 ГПа гача тушганда гипоксия
аломатлари юз беради, 66,66-89,93 ГПа да ҳаёт хавф остида қолади.
Сунъий ҳаво (аниқроғи нафас олишга яроқли газлар аралашмаси –
сунъий атмосфера) дастлаб тиббиётда кислород танқислиги касаллиги билан
оғриган беморларни даволашда ишлатилган (40-60 % кислороднинг оддий
ҳаво билан аралашмаси ёки 95 % кислород билан 5 % карбонат ангидрид
аралашмаси). Бундай сунъий
газ аралашмасидан авиацияда, кончилик-
қутқарув ишлари ва бошқаларда фойдаланилади. Сунъий ҳаво ғаввослик
ишларида ҳам муҳим аҳамиятга эга.
Ўтказиладиган қутқарув ишларида атмосфера ҳавосининг таркиби,
ундаги кислород миқдори ёки унда зарарли аралашмалар (радиактив
зарралар, заҳарли модда буғлари, касаллик чақирувчи микроблар ва х.к.) бор-
йўқлигини аниқлаш қутқарувчилар ҳавфсизлигининг асосий кафолатларидан
биридир. Маълумки фильтрловчи газниқоблар ҳавони имкон даражасида
тозалаб, нафас олишимиз учун яроқли ҳолда бизга етказади. Лекин айрим
ҳолатлар борки филтрловчи газниқоблар бизни тўлиқ зарарли ҳаводан
ҳимоялай олмайди.
Атмосфера ҳавоси, ундаги кислород ёки заҳарли модда буғлари тури
ва миқдорига кўра газниқоблар турини танлаш қуйидаги омилларга асосан
амалга оширилади:
- ҳаводаги кислороднинг миқдорига кўра – агарда ҳавода
кислород
миқдори 18 % дан кам бўлса албатта алоҳидаловчи газниқоблардан ёки
автоном нафас олиш аппаратидан фойдаланилади;
- ҳавода номалум модда буғлари бўлганида – ўтказиладиган кузатув
ишларида
албатта
қутқарувчилар
алоҳидаловчи
газниқоблардан
фойдаланишлари лозим;
- ҳавода аниқланган заҳарли модданинг молекуляр оғирлиги ҳавонинг
молекуляр оғирлигидан кам бўлса – биз фойдаланадиган газниқоб
қутиларининг (саноат газниқоб қутилари бундан мустасно) ҳимоялаш
хусусиятида асосий омиллардан бири бу модданинг молекуляр оғирлигидир.
Газниқоб қутиларида юқори молекуляр оғирликга эга бўлган моддалар яхши
ютилади, аксинча нисбий оғирлиги ҳавонинг молекуляр оғирлигидан
(29 гр/мол) кам бўлган моддалар бевосита газниқоб нафас олиш бўшлиғига
205
ўтиб кетади. Айни шундай ҳолатларда аниқланган модда турига кўра махсус
саноат газниқоб қутиларидан (масалан: ис гази - СО учун СО маркадаги оқ
рангли) ёки алоҳидаловчи газниқобдан фойдаланишимиз зарур.
Алоҳидаловчи
нафас
олиш
аппаратларидан
фойдаланилганда
балонларни ҳаво билан тўлдиришда компрессорнинг жойлашган жойи
(аксарият ҳолларда стационар компрессорлар ёпиқ хоналарга ўрнатилган
бўлади), унинг олдида ҳавога зарарли газлар чиқарувчи техникаларга, ҳавога
турли органик моддалар буғлари аралашмаганлигига (турли ёқилғи, бўёқ
махсулотлари) алоҳида эътибор қаратилиши лозим.
Ҳаво балонларидаги ҳаво таркиби вақти вақти билан махсус ўлчаш
асбоблари ёрдамида ўлчаб турилиши,
ундаги углерод оксидлари, ёғ ва сув
буғлари миқдори қуйидаги жадвалда келтирилган миқдорлардан ортмаслиги
зарур:
Do'stlaringiz bilan baham: 
