Sh. M. Narziyev sh. X. Kiikbonov

Himoyalovchi yerga ulash -
kuchlanish o stid a qolishi m um kin b o 'lg a n m etalli 
to k y u rm ay d ig an qism larini oldindan y erg a ulab q o 'y is h
Y e rg a ulash qurilm ani him oya n e g iz id a tegib ketish k u chlanishini p asaytirish, 
(k u ch lan ish , tok yurm ay d ig an q ism larg a o 'tib ketgan holati da) y erg a ulash 
q u n lm a n in j; kichik qarshiligi h am d a u sk u n am n g atrofidagi p o ten siallam i k o 'ta rish
hisobiga.
Iz o ly atsiy a lat olgan sabali kuchlanish o stid a qolishi m um kin b o 'lg a n tok 
o 'tk azu v ch i qism lar, elek tr m ash in alam i q o b ig 'la ri. tran sfo rm ato rlar, apparatlar, 
yoritkichlar, 
taq sim lo v ch i 
q alqonlar, 
k arkaslar, 
shkatlar. 
m etalli 
kabel 
k onstruksiyalar, birlashtiruvchi m uftalar, elek tr o 'tk a z g ic h la r q o vurlari va b o sh q a tok 
o 'tk a z u v c h a n tok y u rm ay d ig an q ism lar y erg a ulab q o 'y ila d i S h u q o b ig 'ig a tegib 
ketish natij;isida inson tanasidan o 'ta y o tg a n tok kuchi q u y id ag ich a aniqlanadi:
I, - 3 U f'(3 R + Rr/R e)
K o 'r in ib turibdiki, b o g 'liq izolyatsiyalangan neytralli uch fazali tarm o q q a bir 
fazali tegib k etish ig a m os keladi va y e rg a ulash q u rilm asin in g qarsh ilig i Rt qanchalik 
kam bo lsa, shunchalik tok kuchi kam b o 'la d i D em ak, inson x av fsizlig in i t a ’m inlash 
uchun y e rg a ulash q u rilm an in g qarshiligi q an ch a kichik b o 'ls a sh u n ch a yaxshi 
M ustahkam y erg a ulangan neytralli uch fazali tarm o q n in g fazalarid an bittasi, q o b ig 'i 
yerga u lan g an uskuna bilan tu tash ib qolgan holatida. shu q o b ig 'ig a tegib ketish 
natijasida irison tanasidan o 'ta y o tg a n tok q u y id ag ich a aniqlanadi
l,= U f. Re/R ( Re + R„ )
Inson tanasidan o 'ta y o tg a n tok kam roq b o 'la d i t o 'g 'r i d a n - t o 'g 'r i tarm o q q a 
tegib k etish ig a nisbatan. L ekin inson tan asid an o 'ta y o tg a n tok h im oyalovchi y erg a 
ulash q u rilm an in g qarsh ilig ig a to 'g 'r i d a n - t o 'g 'r i b o 'g 'li q em as, balki qarshiliklar 
nisbatan R /R ,, orqali y a ’ni, shu h o latid a Rt q arshiligini k am ay tirib xavfsizlik 
sharoitini ta.'m inlash qiyin b o 'lad i
Y ergu ulanadigan o b y e k tla ry e r bilan ulaydigan m ag istrallarg a p arallel ulanishi 
kerak. Yerj>a u lanadigan usk u n an in g q o b ig 'la rim k etm a-k et ulash m um kin em as, 
sababi bitta, uskuna o 'c h irilg a n d a n s o 'n g (m isol uchun ta 'm irla s h va dem ontaj
142

---

v aq tid a) undan keyin jo y la sh g a n y e rg a ulash zanjirdagi u s k u n a la m in g qobiqlari 
av to m atik h o latd a o 'c h ib qoladi.