Sh. M. Narziyev sh. X. Kiikbonov

O 'z-o 'zid a n y o n ish - ek zo term ik jara y o n te z lig in in g y o n ish o 'c h o g 'i h osil
bo'lishiga olib kelad igan k esk in o sh ish i.
Y on d in sh n in g m inim al e n e rg iy a si - y o n u v ch i m od d an in g havo bilan o 'ta y e n g il
a l a n g a l a n u v c h i
a ralash m asin in g y o n d irish g a qodir b o 'lg a n elek tr razryadining
minimal en ergiyasi.
O m borxonalarda (binolarda) m o d d a v a m ateriallam i u la m in g y o n g 'in g a x a v fli
fizik-kim yoviy x u s u siy a tla rig a (o k sid la n ish q o b iliy a ti, nam tortganda o 'z -o 'z id a n
182

---

qizishi v a o 't olishi. havo bilan aloqasi v a bosh q alar), b ir-b irig a rnosligi v a yo n g in 
o 'c h iris h m oddiilarining bir x illig ig a k o 'r a saqlanishi lozim . Y o n ilg 'i g a z quyilgan 
b allo n lar oson alan g a lan u v ch i su y u q lik lar h am d a v o n u v ch an su y u q lik la r solingan 
sig 'im la r (butilka, butil v a b o sh q a idishlar), sh u n in g d ek aerozol b a llo n la r quyosh va 
b o sh q a issiqlik ta ’siridan h im o v alan g an b o 'lis h i lozim
S ig 'im i 10 I v a undan yu q o ri b o 'lg a n oson alan g alan u v ch i su y u q lik la r ham d a 
v o n u v ch an su y u q lik lar solingan sh ish a idishlarini to 'q im a sa v a tla rd a yoki y o g 'o c h h
to 's iq la r d a o 'rn a tish , sig 'im i 10 1 g a c h a b o 'lg a n sh ish a idishlarni e sa y o g 'o c h d a n
zich lan g an q istirm a m aterialli y a sh ik la rd a o 'rn a tish lozim
Id ish la r b ir biriga 
urilishini y u m sh atu v ch i u shbu m ateriallar, idishlar sinib, su y u q lik oq ib chiqqanda, 
uni shim ib olish q o b iliy atig a eg a b o 'lis h i lozim.
M aterialli o m b o rla rd a y e n g il alangalanuvchi va yo n u v ch i su y u q lik lam i saqlash 
m an etiladi. B irg alik d a saqlash zarurati tu g 'ilg a n d a , m oddiy b o y lik lam i b irgalikda 
saqlash q o id alarig a am al qilinishi lozim (yengil alan g alan u v ch i v a y onuvchi 
su y u q lik lam i b o sh q a m ate n a lla rd a n alohida, azot va su lfat kislo tasim uglerod va 
o rg an ik m oddalardan alo h id a v a h k.)
Y engil alan g alan u v ch i va yo n u v ch i su y u q lik la m in g o ch iq o m borlaridan 
fo y d alan ish d a y o n g 'in xavfsizligi "U zn eftm ah su lo t k o rx o n alarid an fo y d alan ish d a 
y o n g 'in xavfsizligi q oidalari", K M K 2 .09.19 "Н еф ть ва неф ть мах,сулотлари 
ом б ори. Л о й и х ал аш ти р и ш м еъёрлари " q urilish m e ’y o rlari va qoidalari talab larig a 
ham d a loy ih alash tirish h u jja tla n g a m uvofiq ta 'm in la n ish i shart.
T ran zit kabellari o 'tg a n , shuningdek з-og' to 'ld irilg a n ap p aratu ra v a g az 
kom m u n ik atsiy alari m av ju d b o 'lg a n bin o lard a m oddiy b o y lik lam i jo y la sh tirish
taqiqlanadi
Y erto 'la d a g i yoki o m b o r b in o sin in g tayanch q ism id a y o n g 'in so d ir b o 'lg a n d a
tutuni chiqib ketishi uchun ikkitadan kam b o 'lm a g a n tu ynuk yoki eni 0,9 m va 
balandligi 1,2 m b o 'lg a n d erazalar b o 'lish i lozim
O m bor b in o larid a y o ru g lik faq at elek tro en erg iy a o rq ali b o 'lis h ig a ruxsat etiladi 
O m b o r binolaridagi um um iy elek tr uzgich (elek tro ru b iln ik ) o m b o r tash q an sid a, 
shkafda, y o nm aydigan dev o rd a jo y la sh g a n b o 'lish i lozim , y o n u v ch i b in o la rd a esa
183

---

a lo h id a tirg a k d a b o 'lish i lozim . T o v a r va elek tr y o ritg ich o rasidagi m aso fa 0,5 m dan 
kam b o 'lm a slig i lozim .
O m b o r binolari ichidagi y o g 'o c h li tu zilm alarg a y o n g 'in d a n h im oyalovchi 
b in k m a bilan ishlov berilg an b o 'lis h i lozim.
G az plitalari, m aishiy e le k tr isitish asboblarini v a p ech la m i m oddiy o m b o rlarg a 
o 'm a tis h g a ruxsat etilm aydi.
Y uk v a y u k lag ich m exan izm larim o m b o r ram p alarid a saq lash taqiqlanadi. 
R am p ag a tu sh irilg an m ateriallar o m b o rx o n a ishi tugagach, o linishi lozim .
S tellajd a saq lan m ay d ig an to v arlar tax lam larg a y o tq izilish i shart. O m b o m in g
eshik o 'm i ro 'p a ra s id a eni e sh ik k a ten g b o 'lg a n , lekin 1 m dan kam b o 'lm a g a n o 'tis h
jo y la ri qoldirilishi lozim.
O m b o rlard a har 6 m da eni 0.8 m dan kam b o 'lm a g a n b o 'y la m a o 'tis h jo y lari 
b o 'lish i lozim S aq lan ad ig an to v ar va y o ritg ich o rasidagi m aso fa 0.5 m dan kam
b o 'lm a slig i kerak.
O m b o r b in o larid a yuk o rtish va tushirish, tran sp o rt v o sitalarim n g to 'x ta b tu n sh i 
va ta ’m irlanishi, А, Б, B 1-B 4 toifali o m b o r b in o la n g a lo k o m o tiv lam in g kirish ig a 
ruxsat etilm aydi
O m b o r bin o larid a taralarni ochish, n o so zlik larn i te k s h in sh va m ayda t a ’mir, 
m ah su lo tlam i q adoqlash, y o n g 'in g a xavfli su y u q lik lard an ishchi aralash m alam i 
(m tro b o 'y o q , lak va h.k.) tay y o rlash bilan b o g 'liq b arch a o p e ra tsiy a la r bino 
ich k arisid a saqlash jo y la rid a n ajratilg an h o ld a b a jan lish i lozim.
O m b o rlarn in g y u k lash v a tushirish m exanizm lari v a elek try u k lag ich larn in g
shlang kabellari s o z h o la td a b o 'lis h i lozim.
T o v a r m oddiy b o y lik larn i saq lash uchun m o 'lja lla n g a n b in o lard a m aishiy, 
o v q atlan ish v a b o sh q a q o 's h im c h a x o n alar q u rilish ig a ruxsat etilm aydi.
O m b o r ichidagi idoraviy b in o larid a 1 turdagi y o n g 'in g a qarshi to 's iq la r va 
3 turdagi bostirm alar, sh u n in g d ek , m ustaqil ta sh q a rig a ch iq ish jo y la ri b o 'lis h i lozim.
O m b o r binolaridagi u m um iy elek tr uzgich (elek tro ru b iln ik ) o m b o r tash q arisid a, 
shkafda, y o n m ay d ig an d e v o rd a jo y la sh g a n b o 'lis h i kerak, yo n u v ch i b in o lard a esa 
alo h id a tirg ak d a b o 'lish i lozim .
1X4

---

O m b o r b in o la rid a to v arsh u n o s, ekspert, om b o rch i, y aro q lilig in i aniqlovchi, 
h iso b g a o lu v ch i v a o p erato rlarn in g ish jo y la rin i o 'ra s h uchun o 'm a tilg a n oynali 
to 's iq la r y o n g 'in so d ir b o 'lg a n d a to v ar-m o d d iy b o y lik la m i v a o d am lam i ev ak u atsiy a 
qilish d a to 's q in lik qilm asligi kerak.
O m b o rch i o m b o m i y o p ish d an old in sh ax san o m b o m in g b arc h a xonalarini 
aylanib ch iq ish i, ularni y o n g 'in g a x av fsiz h o latd a e k an lig ig a ishonch hosil qilishi, 
keyin elek tr tarm o q n i o 'c h ir ib y o n g 'in d a n saq lash sig n alizatsiy asin i y o q ib o m bom i 
yop ish i m um kin.
U m u m iy v a m ah alliy v en tily atsiy a q u n lm a la ri zararli g azla r, b u g 'la r va 
ch an g la m i 
shunday h iso b lab y o 'q o tis h n i 
ta m m la s h i 
lozim ki, b u n d a om bor 
x o n alarin in g h av o sid a u la m in g m iqdori R u x sat etilg an m iqdordan (R E M ) oshm asligi 
lozim
Ish lar y a k u n id a o m b o m in g b arc h a x o n a la rid a elektr jih o z in i to k d an uzish lozim. 
T okdan uzish uchun x izm at q ilad ig an rubilnikni o m b o r xo n asid an tash q arid a , shkafda 
yoki eshigi y o p ilad ig an to k c h a d a jo y la sh tirilish lozim .
K T Z M ni saqlash uchun x o n a d a belg ilan g an m e ’y o rg a m u v o fiq v a y o n g 'in d a n
saqlash xizm ati bilan k elish ilg an y o n g 'in o 'c h iris h vositalari b o 'lish i lozim .
K uchli ta ’sir etadigan zaharli m o d d alard an ch iq q an y o n g 'in n i o 'c h iris h uchun, 
u lar bilan reak siy ag a k irad ig an v a p arch alay d ig an suvni ishlatish m um kin em as.
O m b o rlard a 
zah arli 
m o d d alar 
to 'k ilg a n
h o la tla rid a
ishlatiladigan 
n ey trallash tiru v ch i m o d d alar b o 'lis h i lozim .