Say d u lla m irzayev

Qora yerning boshlarini silab-siypab keladilar.
U silashdan, и siypashdan quvvat olib, kuch olib
Qora yer ham ко ‘ksidagi oltinlarni beradir.
164

---

Ко ‘klam bilan yurtimga ham bir ко ‘karish
kelsaydi.
Ко ‘ngillar ham havolardek ко ‘klam hidi
bersaydi,
Dillarga ham havolardek к о ‘klam ruhi kirsaydi!..
C h o ‘lponning «B ahorda», «B inafsha», «Boychechak», 
«Istash», «Bahorni soglndim», «Bahor keldi», «Yana ko‘klam», 
«Go‘zal» kabi she’rlarida ham tabiat tasviri millat, uning dard- 
istaklari bilan uzviy birlikda yorqin va jozibali qilib ifodalangan.
C h o‘lpon she’riyatining asosiy mavzusi — V atan, bosh 
qahram oni esa — m illati, xalqi. U ning har qanday she’ri 
zamirida millat va yurt erki, taraqqiyoti g‘oyasi yotadi.
Cho‘lpon o ‘z she’rlarida zamonaviy, xalqchil g‘oyalami olg‘a 
surar ekan, tom m a’nodagi rostgo‘y shoir sifatida doimo haq so‘zni 
aytadi, haqiqatni yozadi. Choipon nafaqat ijod, hatto inson erki 
toptalgan va rost gap qatag‘on qilingan mash’um 30-yillarda ham 
haqiqatni oehiq-oydin aytishdan tap tortmagan. Shoir millat 
ahliga qarata: «Kishan kiyma, bo‘yin egma, ki sen ham hur 
tug‘ilg‘onsan», — deganida yangi sho‘rocha mustamlakachilikni 
nazarda tutgan edi. U doimo k o ‘rgan, o ‘ylaganini qo‘rqmay 
ifodalay olgan. Jum ladan, kolxoz vositasida butun Sho‘ro 
tizimining tanazzulga mahkumligini ochib beradi:
Kolxoz, uning fikricha,
Gullaydigan bir narsa!
Faqat Sho ‘ro bir ozroq
Kenglik bilan qarasa.
K i у a ’ni:
Oliq-soliqning,
Kommunist-firqalikning
Ipini tortib tursa...
K o ‘rinadiki, C h o ip o n she’riyatining mavzu doirasi juda 
keng. Shoir o ‘z asarlarida yangi davr m uam m olari, V atan 
qismati, inson qadr-qim mati, xalq qudrati, erk, m a’naviyat 
ham da m a’rifat taraqqiyoti kabi zamonaviy masalalarni aks 
ettiradi. Shu bois shoir ijodida zamonaviy ruh b o ‘rtib turadi.
165

---

Aytish kerakki, o ‘sha davrda yashab ijod etgan boshqa 
sh o irla r b iso tid a b o ‘lgani k ab i, C h o ‘lpo n ijo d id a ham
zamonasozlik va murosasozlik ruhida yozilgan «qizil» she’rlar 
uchraydi. «Ozod turk bayrami», «Ю-yil», «Qizil bayroq», « 0 ‘n 
yil Leninsiz», «Diyorim», «Soz» kabi she’rlar shu jum ladan 
bo ‘lib, ularda inqilob va yangi hayot mavzusi bir tomonlama 
tasvirlanadi, madh etiladi. M ash’um shaxsga sig‘inish davrida, 
mamlakatimizda jabr-zulm, adolatsizlik va qama-qamalar avjga 
chiqayotgan bir p aytda (1935-yilda) e’lon qilingan «Soz» 
sh e’rini olaylik. U nda zam onasozlik, m urosasozlik ochiq 
k o ‘rinadi. Biroq bu ham C ho‘lponona ustalik bilan amalga 
oshirilganki, hatto mana shunday she’rlar-da adabiyotimizdan 
o‘zining munosib o ‘rnini topa oladi: