156
Salohiddinov A.T., Ashirova O.A.
integrallashgan iqtisodiy birlik sifatida boshqarilgan. Mustaqillik
davriga kelib integrallashgan iqtisodiy tizim parchalandi va
havzada joylashgan har bir mamlakat o‘zlarining
iqtisodiy
taraqqiyotidagi ustuvorliklarini belgilash barobarida ularning
muayyan maqsadlari o‘rtasidagi tafovutlar paydo bo‘lganini
his eta boshladilar. Ushbu tafovutlashuvchi maqsadlar suvga
bo‘lgan raqobat tangligini keltirib chiqardi. 1992-yilning fevral
oyiga kelib Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Tojikiston, Turkmaniston
va O‘zbekiston Orol dengizi
havzasidagi umumiy manfaat
-
larini e’tirof etgan holda davlatlararo ahamiyatga ega bo‘lgan
suv resurslaridan birgalikda foydalanish va ularni muhofaza
qilishda hamkorlik qilish hamda davlatlararo suv xo‘jaligi komis
-
siyasi (DSXK)ni tashkil etish bo‘yicha shartnoma tuzdilar. Bu
komissiya mavjud ikki havza suv tashkilotlarini (Amudaryo va
Sirdaryo) o‘z tarkibiga oldi. DSXK mintaqada suv resurslarini
boshqarish sohasida strategiyani shakllantirdi.
Mintaqada egalik va barqarorlikka yondashuv quyidagilarga
asoslangan:
- mintaqadagi mamlakatlarning barqarorligi va xavfsizligini
ta’minlash;
- Markaziy Osiyoda yaqin mintaqaviy hamkorlikni
qo‘llab-quvvatlash;
- mamlakatlarda erishilgan natijalarni
yanada rivojlantirish;
- donorlarning mintaqaviy hamkorlikni rivojlantirishga yo‘na
-
ltirilgan ko‘maklari uchun tegishli sharoitlar yaratish;
- mintaqaviy siyosiy va moliyaviy xohishni kuchaytirish;
- donorlarning emas, balki mintaqaviy institutlarning mahal
-
liy institutlarga yo‘lboshchilik qilishini ta’minlash.
Muzokaralarda ijodiy yondashuv:
- muammoga bog‘langan strategiyalarni qo‘llash, masalan,
energetikaning suvga talabi, suvga bo‘lgan ekologik talablar;
- hamkorlikda yutqazadigan tomonlarga rag‘batlantirish
157
SUV RESURSLARINI HAVZAVIY
REJALASHTIRISH VA BOSHQARISH
yo‘llarini taklif etish;
-
bahs-munozaralar olib borishning asosiy
elementlarini qo‘llash: ma’lumotlar oqimi, adolatli yondashuv va
barqaror jarayon;
- transchegaraviy faoliyatlarda mahalliy yechimlardan
foydalanish;
- suv resurslarini boshqarish bilan bog‘liq xarajatlarni
e’lon qilishni yangi moliyaviy mexanizmlarni o‘rnatishdagi
qadam sifatida qo‘llash;
- boshqaruv dasturlarining
vakolati va tizimi;
- hamkorlik va tajriba-bilim almashinuviga rozilik;
- mojarolarning oldini olish tadbirlarini dastur va loyi
-
halarga integrallashtirish;
- mavjud institutlarning faoliyatini qo‘llab-quvvatlash;
- global bilimlar bilan hamkorlikni qo‘llab-quvvatlash.
Tizimlashtirish, ya’ni “scoping” masalaning barcha jihatlari
e’tiborga olinganligiga ishonch hosil qilish yo‘lidir. Havza bosh
-
qaruvchilari
bu ishni turli usullarda, jumladan manfaatdor to
-
monlar bilan o‘tkaziladigan seminarlar, so‘rovnomalar yoki turli
guruhlardan hisobot so‘rash kabi usullardan foydalanib amalga
oshirishlari mumkin. Tizimlashtirish mashqi natijalarini umum
-
lashtirish muammoning miqyosi va davomiyligini, birinchi
navbatda hal etilishi lozim bo‘lgan masalalar ro‘yxatini, muam
-
moga ta’sir ko‘rsatayotgan hamda ehtimol boshqaruv bo‘yi
-
cha qabul qilinadigan qarorlarga ham o‘z ta’sirini ko‘rsatishi
mumkin bo‘lgan ekologik siyosat va tartiblarni aniqlab beradi.
Muammolarni bu yo‘l bilan aniqlash havza boshqaruvchilari va
manfaatli tomonlarga maqsadga erishish yo‘lida nimalar havza
boshqaruvi vakolati doirasidayu,
nimalar undan tashqarida
ekanligini aniqlashga imkon beradi. Mazkur yo‘l bilan oldindan
bajarilgan tizimlashtirish jarayoni ham havza uzoq muddatli
strategik rejalarini va qisqa muddatli harakatlar rejasini ishlab
158
Salohiddinov A.T., Ashirova O.A.
chiqishda katta foyda beradi.
Matritsa usuli – havza darajasida suv resurslarini bosh
-
qarish muammolarini baholash, muhimligi bo‘yicha ustu
-
vorligini belgilash va tizimlashtirishning yana bir samara-
li usuli hisoblanadi. Tizimlashtirish
va ranjirlash uslubla-
ridan tashkil topgan va ekologik baholashda qo‘llanadigan
tezkor usul sifatida bu usul turli muammolarni bir-biriga
solishtirib, ularning muhimligini baholashga imkon beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
