D r. X. Djuraev, Sh. Yu. Djabbarov, B. M. Umirzakov tarmoq protokollari

 Ovoz, video va ma’lumotlarni uzatish uchun xizmat
ko‘rsatish sifati 
Ovoz xabarlarini uzatish uchun QoS talabi video xabarlarni uzatish talabiga 
nisbatan osonroq.
XEAI va IETF (XEAI G.711, G.726, G.728, G.729, G.114, H.264, H.261; 
RFC 3261 The Internet Assigned Number Authority Header Field Parameter 
Registry for the Session Initiation Protocol) tavsiyanomalarini taxlil qilish ovoz 
xabarlarini 
uzatishni 
amalga 
oshirishda 
QoS 
tavsiflariga 
talablarni 
umumlashtirishga yordam beradi.
1.
Ovoz trafigi RFC 3246 tavsiyanomasiga muvofiq DSCP EF ko‗rinishida 
belgilanishi kerak. 
2.
Signalizatsiya CS 3 ko‗rinishida belgilanishi (rivojlantirish vaqtida AF31
ni ishilatishi mumkin)
3.
Yuqori sifatli VoIP xizmatini taqdim etish uchun magistrallarda 
paketlarni yo‗qolishi 0.25 % dan oshmasligi kerak. 
4.
Bir tomonlama kechikish XEAIning G.114 tavsiyanomasiga muvofiq 
150 ms dan oshmasligi kerak. 
5.
Kechikishni o‗zgarishi (djitter) 10 ms dan ko‗p bo‗lmasligi kerak. 
Maksimal djitter belgilangan kechikishdan kam bo‗lishi kerak. Bu kechikishning 
tebranish qiymati minimal tarmoq kechikishini ayirmasiga teng. VoIP uchun bu 
qiymat 10 ms deb qabul qilingan. Bu G.114 tavsiyanomasida ko‗rsatilgan 150 ms 
ga nisbatan yetarli hisoblanadi. Bu qiymatdan biz magistral bo‗yicha tarqalish 
vaqti (30 ms) va kodekning kechikishi (35 ms) bizga 35 ms li djitter uchun beradi. 
Bu 35 ms dan 30 ms kirish (15 ms) uchun va 5 ms magistral uchun sarflanadi, 

---

133 
ya‘ni moslashgan djitter – buferlar uchun kechikishni tebranishi 10 ms dan kam 
bo‗lishi kerak.
6.
Har bir so‗zlashuv uchun ikkinchi pog‗onaning sarlovhasi va kodekning 
(kvantlash chastotasiga bog‗liq) 20 – 106 Kbit/s kafolatli imtiyozli o‗tkazish 
yo‗lagini talab qiladi. 
7.
Signalizatsiya trafigi uchun 150 bit/s (ikkinchi pog‗onaning sarlovhasini 
qo‗shganda) kafolatli o‗tkazish yo‗lagini talab qiladi.
Kanalning o‗tkazish yo‗lagini samarali ishlatishning muhim faktorlaridan 
biri ovoz xabarlarini optimal kodlash/dekodlash – kodekini tanlash hisoblanadi. 
8.
Impuls kodli modulyatsiya (IKM) va adaptiv differensial impuls kodli 
modulyatsiya (ADIKM) kodeklari bugungi kunda an‘anaviy telefon tizimlarida 
qo‗llanilmoqda. Aksariyat hollarda raqamli analog o‗zgartirgich (RAO‗) / analog 
raqamli o‗zgartirgich (ARO‗)ni o‗zida mujassamlashtirgan.
9.
Radio traktni o‗tkazish yo‗lagiga talabni so‗ndirish ovoz signallarini 
vokoderli o‗zgartirish kodeklari uchun mobil aloqa tizimlarida vujudga keldi. Bu 
guruhdagi kodeklar axborot asosida signalning garmonik sintezini ishlatadi. Uning 
vokal tashkil etuvchisi fonemlar hisoblanadi. Bu kodeklar ko‗pincha analog 
qurilmalarda qo‗llaniladi. 
10.
Kombinatsiyalashgan (gibridli) kodeklar vokoderli o‗zgartirishlar ovozni 
sintez qilish texnologiyasini o‗zida qamrab olgan, lekin maxsus DCP vositalar 
yordamida raqamli qurilmalarda qo‗llanilmoqda. Bunday turdagi kodeklar IKM 
yoki ADIKM kodekini o‗zida mujassamlashtirgan.
5.1 – jadvalda turli kodeklarni ishlatishda ovoz sifatini baholash to‗g‗risida 
ma‘lumot keltirilgan. 
5.1 – jadval. 
Har xil kodeklarni qo‗llash orqali ovoz sifatini baholash