5-mа’ruzа. O‘lchаsh xаtоliklаri va noaniqligi. Reja

Xalqaro birliklar tizimi 
Standart namuna 
O‘lchashlarni bajarish usuliyatlari 
 
Presizionlik 
Presizionlikning asosiy xarakteristikalari yaqinlashish va qayta ishlab 
chiqarishning standart og‘ishlarini (GOST ISO 3534-1 va GOST ISO 5725-2), 
shuningdek oraliq presizionlikni (GOST ISO 3534-3) o‘z ichiga oladi. Yaqinlashish 
laboratoriyada, qisqa vaqt oralig‘ida bitta operator tomonidan, bir nushadagi 
uskunada kuzatilgan o‘zgaruvchanlikni tavsiflaydi va uni ushbu laboratoriya 
chegarasida yoki laboratoriyalararo tadqiqotlar doirasida baholash mumkin. 
Muayyan usul uchun qayta ishlab chiqishning standart og‘ishini bevosita 
laboratoriyalararo tadqiqotlar yordamida baholash mumkin va u xuddi shu namunani 
bir necha laboratoriyalarda tahlil qilinganda natijalar o‘zgaruvchanligini 
xarakterlaydi. Oraliq presizionlik bir yoki bir nechta faktorlar, jumladan vaqt, 
uskuna yoki bitta laboratoriya chegarasidagi operator o‘zgarganida kuzatiladigan 
natijalar variasiyasini tavsiflaydi; bunda qaysi faktorlar muttasil turishidan qat’iy 
nazar turli ko‘rsatkichlarga erishadilar. Oraliq presizionlikni ko‘proq bitta 
laboratoriya doirasida baholaydilar, lekin uni laboratoriyalararo tadqiqotlar 
yordamida belgilash ham mumkin. Analitik usuliyatning presizionligi u alohida 
dispersiyalarni jamlash orqali yoki usuliyatni to‘liq tadqiqot qilish yo‘li bilan 
aniqlanishidan kat’iy nazar umumiy noaniqlikning muhim tashkil etuvchisi bo‘lib 
hisoblanadi.
 
Siljish 
Qo‘llanilayotgan usulga bog‘liq bo‘lgan siljish odatda solishtirishning 
munosib namunalarini yoki ma’lum qo‘shimchali namunalarni o‘lchash yordamida 
belgilanadi. Muvofiq tayanch qiymatlarga tegishli umumiy siljishni aniqlash qabul 
qilingan etalonlarga kuzatib borishni belgilashda muhimdir. Siljishni ajratib olish 
(kutilgan qiymatga bo‘lingan kuzatilgan qiymat) ko‘rinishida ifodalanishi mumkin. 
Analitikning vazifasi siljishga e’tibor bermasdan qarash yoki unga tuzatish kiritishni 
ko‘rsatishdan iboratdir, lekin har qanday holda ham siljishni belgilash bilan bog‘liq 
noaniqlik umumiy noaniqlikning ajralmas tashkil etuvchisi bo‘lib qoladi.