Ўзбекистоп Республикасида хизмат кўрсатган фан арбоби

1 Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумы қарорларининг тўплами
(1991-1997), 1-жилд, Т., Шарқ, 1997, 76-бет.

---

борга олган ҳолда айбдорнинг қилмиши ЖК 97-моддасида жавоб­
гарлик белгиланган қасдцан одам ўлдириш, деб эмас, балки ЖК 
104-моддаси 3-қисми билан, яъни жабрланувчининг ўлимига са­
баб бўлган қасддан баданга огир шикает етказиш, деб квалифика­
ция қилинади.
Айбдорни одам ўлдирганлиги учун жавобгар қилиш учун айб- 
нинг қасддан ёки эҳгиётсизлик орқали содир этилганлигини аник­
лаш зарурдир. Ўлим айбдорнинг қонунга хилоф ҳаракатлари ту­
файли рўй бермаган бўлса, у ўлим рўй берганлиги учун жавобгар­
ликка тортилмайди. Масалан, Д.Б.Л.лар К нинг номусига тегади- 
лар ва уни дарё бўйида қолдириб кетадилар. Улар кетишганидан 
сўнг К. ювиниб олиш мақсадида дарёнинг қирғоғига келади ва 
оёги сирпаниб сувга тушиб кетиши натижасида чўкиб кетади.
Дастлаб Д.Б.Л. лар гуруҳ бўлиб номусга текканлик ва қасддан 
одам ўлдирганлик учун жавобгарликка тортиладилар. Уларнинг хат- 
ти-ҳаракатларида жабрланувчининг ўлими рўй беришига нисбатан 
қасд ва эҳгиётсизликнинг бўлмаганлиги сабабли Д.Б.Л ларнинг одам 
ўлдирганлик учун ҳукм қилинганлиги нотўгридир. Шу лгуносабат 
билан юқори турувчи суд томонидан ҳукмнинг одам ўдцирганлик 
учун жавобгарлик белгиланган қисми бекор қилинган.
Ушбу жиноят субъектив томондан унинг содир этилиши мотиви 
ва мақсадининг аҳамияти каттадир. Мотив ва мақсад қилмишнинг 
квалификациясша бевосита таъсир кўрсатади. Номи юқорида ай­
тилган Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленуми қарорида: 
«Содир этилган ҳаракатни тўғри баҳолаш ва жазо тайинлаш учун 
одам ўлдиришнинг сабаблари, мақсади ва усули муҳим аҳамиятга 
эга эканлигини назарга олиб, судьялар барча ҳолларда, бу ҳолат- 
ларни аниқлашлари зарурдир. Шунинг билан биргаликда ҳукмда 
судлар томонидан қилинган хулосаларни асословчи аниқдалиллар 
келтирилиши керак»2 деб тушунтириш берилган.
Масалан, жиноятнинг ўч олиш, рашк мотиви билан содир этил- 
ганлиги аниқианса, айбдорнинг қилмиши ЖК 97-моддаси 1-қис- 
ми билан; одам ўлдириш ғараз ниятида, безорилик оқибатидаги 
мотив билан содир этилган бўлса, қилмиш жазони оғирлаштирув- 
чи ҳолат сифатида Ж К 97-моддаси 2-қисми билан квалификация 
қилиниши лозим.
ЖК 97-моддаси 2-қисмида назарда тутилган жиноятнинг субъек­
та 13 ёшга тўлган ақли расо жисмоний шахс дир; 97-модданинг 1-