Жараёни ва ўзбекистон ёшлари”

Дунё глобаллашув жараёни ва Ўзбекистон ёшлари
ят босқичида ўсиб келаётган ёш авлодни маънавий ахлоқий қиёфасини шакллан-
тириш таълим-тарбия тизимининг энг долзарб масаласи ҳисобланади. Маъна-
вий таҳдидлар ва ахборот хуружлари кучайган бир пайтда ёшларни мафкуравий 
иммунитетини шакллантириш, уларда миллий ўзликни анг лаш туйғусини тако-
миллаштириш давр талабидир. Ёшларни маънавий-ахлоқий қиёфасини шакл-
лантиришнинг бир қанча асос ва омиллари, усул ҳамда воситаларимавжуддир. 
Асрлар давомида шаклланган ва аждодларимиз томонидан сайқалланиб келин-
ган миллий қадриятларимиз – ёшлар маънавий қиёфасини шакллантиришнинг 
энг муҳим омилидир. 
Аждодларимиз томонидан яратилган улкан илмий маънавий меросда ёшлар 
ахлоқий қиёфасини шакллантиришга алоҳида урғу берилади. Мутафаккир алло-
маларимизнинг аксарияти шахс маънавий-ахлоқий қиёфасини шакллантириш-
га оид махсус асарлар яратиб қолдирганлар. Юсуф Хос Хожибнинг “Қутадғу 
билик”, Кайковуснинг “Қобуснома”, Алишер Навоийнинг ”Маҳбубул қулуб”, 
“Ҳайрат ул-аброр”, Ҳусайн Воиз Кошифийнинг «Футувватномаи Султоний ёхуд 
Жавонмардлик тариқати» ва «Ахлоқи муҳсиний» асарлари Шарқ халқлари 
маънавий тараққиётида муҳим ўрин эгаллаб келган.
Мазкур асарларда шукр ва сабр қилишлик ва унинг фазилатлари баён эти-
либ, ҳаё, покизалик, олийҳимматлик, собитқадамлик, адолатли бўлиш, авф этиш, 
шафқатли ва марҳаматли бўлиш каби ахлоқий фазилатлари тарғиб этилади. Шу-
нингдек, бу асарларда киши фаолиятида чиройли хулқ ва мулойимлик фазилат-
ларининг моҳиятини очиб берилади. Омонат ва диёнат, вафо ва аҳд, ростгўйлик 
каби ахлоқий фазилатлар хусусида мутафаккир алломаларимиз батафсил 
тўхталиб ўтадилар. Оҳисталик ва шошилмаслик, андишалилик каби хислатлар-
ни киши ахлоқ одобида тутган ўрнини баён этар эканлар, шижоат, ғайрат, фур-
сатни ғанимат билиш киши учун зарур фазилат эканлигига алоҳида тўхталиб 
ўтади. Мазкур асарларда турли миллатлар ва динлар вакиллари ўртасида ўзаро 
ҳамжиҳатлик, тинч-тотувлик каби бағрикенглик тамоили илгари сурилади.
Мутафаккир алломаларимиз асарларида ислом динининг соф моҳияти очиб 
берилади ҳамда ҳар қандай зўравонлик ва мутаассиблик, босқинчилик, киши 
жонига қасд қилиш каби жоҳиллик хислатлари қораланади, сохта пир ва сохта 
тариқатчиларнинг асл қиёфасини фош этадилар. Шунинг учун узлуксиз таълим 
тизимининг барча босқичларида, хусусан мактабгача таълим тизимидаги тарби-
яланувчиларда миллий маънавий мерос, миллий қадрият ва анъаналарнинг илк 
тушунчаларини қарор топтириш бўйича таълим-тарбия, тарғибот ва ташвиқот 
ишлари тизимини яратиш ва босқичма босқич жадаллаштириб бориш лозим. 
Марказий Осиё мутафаккирларининг илмий-маънавий меросига таянган ҳолда 
миллий таълим–тарбия тизими ижобий натижаларга эришга ёрдам беради. 
Жаҳонда мафкуравий, ғоявий ва ахборот курашлари кучайиб бораётган мурак-
каб ва таҳликали глобаллашув жараёнида маънавий-маърифий ишларни замон 

---

72
Дунё глобаллашув жараёни ва Ўзбекистон ёшлари
талаблари асосида ташкил этиш, фарзандларимизни турли мафкуравий хуруж-
лар ва маънавиятга қаратилган таҳдидлардан ҳимоя қилишга, ҳар бир ёш авлод-
ни мамлакатимизда амалга оширилаётган ислоҳотлар ҳамда дунёда юз бераётган 
воқеаларга дахлдорлик ҳиссини оширишда миллий маънавий меросимиз муҳим 
ўрин тутади.
Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, аввало, ҳозирги мураккаб глобаллашув жа-
раёнида талаба ёшларимизни маънавий таҳдидлар ва ахборот хуружларидан 
ҳимоя қилиш таълим-тарбия тизимининг энг долзарб масаласи ҳисобланади. 
Иккинчидан, ёшларимизни турли маънавий таҳдидлардан ҳимоя этиш 
ва уларда миллий ўзлигини англаштуйғусини ҳамда маънавий–ахлоқий 
қиёфасини шакллантиришда миллий маънавий меросимиз, мутафаккир алло-
маларимизнинг илмий мероси муҳим назарий манбалардин бири бўлиб хиз-
мат қилади. Учинчидан миллий маънавий меросимиз ёшларимизда миллий 
ахлоқ-одоб қоидалари ва шарқона этикетталабларини сингдиришда муҳим 
тарбиявий асос бўлиб хизмат қилади. Тўртинчидан ёшларимизни турли маъ-
навий таҳдидлардан, диний экстремистик ва “сохта тариқатчилик” ғояларидан 
ҳимоя этишда ҳамда тасавввуф таълимотини асл моҳиятини объектив туши-
ниб олишда мутафаккир алломаларимиз илмий мероси муҳим назарий манба-
лардин бири бўлиб хизмат қилади.