2-mavzu. Hujayrani o’rganish usullari

Sitokimyoviy metod 
Sitokimyoviy reaksiyalar yuqori darajali o‘ziga xoslikka ega. Eng tipik hollarda 
hujayrada bo‘lgan ma’lum moddalar bilan tashqaridan kiritilgan moddalar o‘rtasidagi 

---

reaksiya natijasida bo‘yalgan mahsulot hosil bo‘ladi va mikroskoplarda ko‘rinadi. Bu 
metod o‘z oldiga hujayra strukturalarining kimyoviy tuzilishini o‘rganishni qo‘yadi. 
Sitokimyoviy tekshirishlar orqali hujayrada biologik faol moddalarning 
tarqalishi,miqdori aniqlanadi. Tegishli sitokimyoviy reaksiyalardan so‘ng bu 
moddalar mikroskoplarda bo‘yalgan holda ko‘rinadi. Sitokimyoviy tahlil metodlari 
juda xilma-xil. Ulardan biri fermentativ eritishdir. Agar asosli bo‘yoqlar ishlatilsa, 
ular to‘g‘ri kelgan oqsil, nuklein kislota va mutsinlarning kislotali qismi bilan 
birikishi mumkin. Masalan, azur bo‘yog‘i sitoplazma, yadro va yadrochaning 
kislotali qismi bilan birikib, ularni bo‘yaydi. Agar preparatni RNK-aza fermenti 
bilan oldindan ishlangan bo‘lsa, sitoplazma va yadrocha kuchsiz bo‘yaladi, yadro esa 
o‘z rangini o‘zgartirmaydi. Agar DNK-aza bilan preparat ishlansa, yadro o‘zining 
rangini to‘liq yo‘qotadi. Bundan, RNK sitoplazma va yadrochada, DNK esa yadroda 
joylashadi, degan hulosa kelib chiqadi. Bo‘yashning turli o‘ziga xos bo‘yoqlari 
bo‘lib, ular orqali u yoki bu moddaning hujayrada joylashishini aniqlash mumkin.
Bu 
metod 
bilan 
hujayraning 
tarkibidagi 
oqsillar, 
ularning 
tarkibidagi 
aminokislotalardan tirozin, triptofan, gistidin, arginin va boshqalar aniqlanadi. Shu 
asosda hujayraning kimyoviy tuzilishi o‘rganiladi. Nuklein kislotalaridan DNK 
Felgen reaksiyasi yordamida aniqlanadi. Kuchsiz gidroliz qilinganda DNK ning 
purinli asosi ajraladi va DNK da aldegid gruppasi bo‘shab qoladi. Bu aldegid 
gruppasi Shiff reaksiyasi orqali aniqlanadi. U rangsiz fuksinli oltingugurt kislotasi 
bilan birikib qizg‘ish binafsha rangni hosil qiladi. Ribonuklein kislotasi asosli 
bo‘yoqlardan tionin, azur II, pironinlar bilan bo‘yash orqali aniqlanadi. 
Sitokimyoviy metod orqali shuningdek, polisaxaridlar, lipidlar, fermentlar, anorganik 
moddalar ham aniqlanadi.