Ўзбекистон республикаси қишлоқ ХЎжалик вазирлиги андижон қишлоқ ХЎжалик ва агротехналогиялар

бошлангандан меваси пишиб етилгунча 20-35 кун ўтади. Ўзбекистонда 
куз илиқ келиб,узоққа чўзилганда қулупнайнинг баъзи навлари 
иккинчи марта ҳосилберади. Гектаридан 8-10 тоннагача ва ундан ортиқ 
қулупнай ҳосили олиш мумкин. 
4-расм. 
Қулупнай гуллари 
қулупнай кўп йиллик ўт
ўсимлик турига киради. 
Унинг
барглари қиш ҳарорати 23°ғ (-5°c)
дан паст бўлган жойларда ер устки
қисмини совуқ уради. Илдизлари кўп
йиллик бўлиб, баҳор фаслида
қулупнай 
гултожидан гуллайди. Бу
гуллардан янги мева пайдо бўлади.
Мўйловлари 
қулупнай тупида
табиий жиҳатда ўзидан бўлади. Ўсимликлар оддий ҳолатда

---

мўйловларини эрта ѐздан кузгача
Шакллантиради. Ҳар бир мўйловлар ерга 
тегиб турган жойидан илдиз
чиқаради ва янги кўчатлар пайдо қилади. 
Узликсиз мева берувчи навларида ѐз бўйи кам миқдорда мўйловлар 
шаклланади.
Қулупнай меваси (strawberry production) қулупнай меваси баҳорда 
бозорларга тарқатиладиган ва ўша пайтнинг ўзида кўп талаб қилинадиган 
янги чиққан мевалардан бири ҳисобланади. Ҳар бир акр ердан кўп ўсадиган 
ҳамда кўп юқори ҳосил берадиган ўсимлик ҳисобланади. 
Қулупнай умумҳалқ мева ҳисобланади. Ақш да иккита катта ҳудудларда 
ўсади:
(1) тинч океани соҳилидаги штатларда . 
2) флорида ҳамда қўшма Штатларнинг шарқий қисмидаги баъзи 
майдонларида ўсади. Қўшма Штатларда ўсадиган қулупнайнинг деярли 65 
фоизи тинч океани соҳилида ўсади. Бу иккита майдонда ўсадиган мевалар 
ўртасида баъзи бир фарқлари бор. Growing areas on thepacific coastcalifornia 
(тинч океани соҳилларидаги ҳудудлар) калифорнияда етиштираладиган 
қулупнай меваси тепаликлар тизимида ўсади. Очиқ далаларда етиштирилган 
мевалар ѐзгача совуқ омборларда сақланади.улар асосан очиқ майдонларга 
бир ѐки икки қатор қилиб экилади. Биринчи йилги маҳсулотлар меваси йирик 
бўлганлиги сабабли оғир бўлади. Ёзги экинлар тупроқларда туз 
аккумлиятсияни сақлаш учун минимал меъѐрларда суғорилади.экинзорлар 
тоза полиетилен плѐнкалар билан мульчаланади. Central coast (марказий 
соҳил) бу майдонларни санта круз, монтирий ва санта клара давлатлари 
ташкил этади. Ўсимликлар эрта августда етиштирилади ва илиқ қиш сабабли 
биринчи йилдан кейин озидан мўйлов ҳосил қимайди. Ҳосил бериш муддати 
апрел ойидан ноябр ойигача давом этади. Central valleys (near fresno) 
(марказий водийлар (фресно атрофлари)) бу ерда қиш ойлари қаттиқ совуқ 
ѐзда эса ўртача ҳароратдан иссиқроқ ҳавони ташкил этади.ҳосил бериш 
муддати апрел, май ваиюн ойининг биринчи ўн кунлиги ҳисобланади. Мева 
кўчатлари 
Далаларга июл ойининг ўрталарида экилади. Santa maria (санта мария) 

---

Бу майдон санта барбара ва сан луйис обиспо мамлакатларини ўз ичига 
олади. Қулупнай ҳосилини пишиб етилиши апрелда бошланиб то кузгача 
давом этади. Мева кўчатлари далага қиш ҳамда ѐз ойларида ҳам экилади. 
Southern california (жанубий калифорния) бу майдон вентура мамлакатининг 
окснард соҳилидаги текисликларни ва Лос Анжелс, Оренж ҳамда Сан Диегон 
давлатлари соҳилидаги регионларни ўз ичига олади. Ушбу ҳудудларда 
қулупнай фақатгина бир йил давомида ҳосил беради. Мева кўчатлари очиқ 
далага қиш ҳамда ѐз ойларида экилади. 
Oregon (оригон) шимолий уилламет водийсида қўшма штатларнинг 
ягона майдони бўлиб у ердаги акрлаб майдонда қулупнай етқазилади. 
Ҳосил май ойидан июл ойининг бошларигача бўлади. Кўплаб мевалар 
Ҳуд ривер водийсида ҳам етиштирилади. Washington (вашингтон) 
Вашингтоннинг асосий қулупнай етқазиладиган ҳудуди пугет соунд 
майдонидир. Ҳосил июн ойининг бошидан бошлаб июл ойининг 
ўрталаригача давом этади. Сотувга чиқариладиган қулупнайлар Жанубий 
ғарбий вашингтонда етиштирилади. Тинч океани соҳили шататларида 
ўсадиган қулупнайлар баҳор ва июл ойигача етиштирила диган турга киради. 
Бу турдаги мевалар кечки ѐздагулли куртаклар ҳосил қилади ва ҳосил бўлган 
гуллар ҳамда мевалар кузгача туради. Чунки хўжалик сўрав номалар 
майдонларга қараб фарқланади, махсус тавсияномалар маҳаллий қўшимча 
ҳизматлардан ѐки боғбон олимлардан қабул қилинади. Қулупнай 
турларининг махсус тушунчалари ҳақидаги маълумот қўшма штатларнинг 
қишлоқ ҳўжалаги маълумот маркази кафедраси ва қўшма штатлардаги 
қулупнай турлари ҳақида маҳаллий қўшимча ҳизматлар идорасидан олиш 
мумкин. 
Growing 
areas 
in 
theeastern 
united 
states 
(шарқийқўшмаштатлардагиэкинў садиган майдонлар) бу майдонлар флорида 
ва буюк текисликларнинг шарқий майдонларининг ҳаммасини ҳамда 
жанубий соҳил текислиларини ўз ичига олади. Қишлоқ ҳўжалиги асосан бу 
майдон билан бир хил.шарқий қўшма штатларда тинч турган ўсимликлар 
одатда эрта баҳорда экилади. Мўйловлари июн ойидан бошлаб она 

---

ўсимликдан ўсишни бошлайди ва ўсаѐтган янги мўйловларнинг фойдаси 
шундан иборатки улар она ўсимлик атрофида илдиз олади. Биринчи йили
Йили ўсимликлардан гуллар шаклланади бунга сабаб улар кучлироқ ўсади. 
Мева куртаклари кузда пайдо бўлади ва октябр ойининг оҳиригача 
гултожида кўринади. Мева куртаклари кучли ўсимликларнинг барг 
қўлтиқларида ривожланади. Кузда кўп барглар яхши индикатсияни кўрсатса 
яхши индикатсияни кўрсатса келаси йил мевалар ҳосили ҳамшунча кўп 
бўлади. Қанча барг кўп бўлса натижада шунча меваси ҳам кўп бўлади. Ҳосил 
асосан майнинг оҳири ва июн ойида беради. Бу меваларнинг кўпчилик қисми 
янгилиги пайтида сотилади. Кейинги маълумот тинч океани соҳили 
майдонлари ва шарқий Қўшма штатлар майдонларини ўз ичига олади 
3. Choosing varietiesto plant ( Ўсимликни экиш учуннавларни танлаш) 
ҳосилни юқори бўлиши учун ҳар Ҳил навлардан фойдаланиш, иқлим 
шароитлари ва тупроқ шароитларини хисобга олиш муҳим. Ҳосилдорликни 
оширишда Қуйидаги ҳолатларни ҳисобга олиш лозим: 
1. Қулупнайни бозорбоп навларини етқазиб бериш учун ўстириш . 
2. Қулупнайни йирик юмшоқ- этли нави ѐрқин қизил рангга эга бўлиши, 
Янгилигича сақланиши вамазасини сақлаб қолиш учунмузлатилади. 
3. Қулупнайни энг яхши бозор нархи маълум бўлгунича сақлаш керак. 
4. Агар совуққа қарши ҳимоя бўлмаса, ҳосилни йўқ қилиши carroll l. Shry, jr. 
And h. Edward reiley. Introductory horticulture. Eighth edition. Usa, 2011. Р 
537.мумкин бўлган баҳор совуғини ўтқазиб юборадиган кеч гуллаш 
Мумкин бўлган қулупнай навидан фойдаланилади. 
5. Агар экин бозорда фақат улгуржи савдо учун бўлса, энг маълум навлари 
юк машиналар билан таъминлаш учун етарли. Бу таъминлаш мевага яхши 
нарх бериш учун яхшироқдир. 
6. Касалликка чидамли навларни ҳоҳлаган жойларда етиштиришмумкин. 
7. Уйдаги боғ ва маҳаллий йўл бўйидаги бозорлар учун 2ѐки 3 дан ортиқ 
навлари ҳар хил пайтда экилади. Бумеваниҳосилмавсумидаянги ҳолатда
териб олиш учун ишлатилади. Қулупнайнинг оватум янги нави жуда кеч 

---

мева беради.нейтрал кунлик кўп муддатли қулупнайлар ҳозирда ҳақиқатга 
айланган. Бу янги навлари ўсиш мавсумни нафақат баҳор ва кузда масс деган
тушунчани беради.улар камроқ қулупнай мўйловини ҳосил қилади ва 
алоҳида 6 та дюм чуқурликка экилиши керак, 2 қаторли жойларга битта бита 
экилади.
Йўл бўйи бозорлар учун ўзингизнинг териш оператсиянгиздан 
фойдаланинг ва боғингиздаги меваларни териш учун катта фойдаси бор. 
Ҳозирда tristar,tribute,tillikum, hecker, aptos, Brighton. Tribute ва tristar навлари 
бор. Tribute ва tristarнавлари қизил Тикма касаллигига,сўли шгава кучл 
иилдиз чириш касаллигига чидамли ҳисобланади. Нейтрал кунлик нави эса 
кўпроқ асрашни талаб қилади. 
Бу турдаги навни эрта баҳорда ѐки соҳил бўйи ҳамда жанубий ғарбий юмшоқ 
ерларга ноябр ѐки декабр ойларида экиш мумкин. Экилгандан кейин гуллар 6 
ҳафта дадавомида етилиш керак ва мўйлови яхши ҳосил бериш учун олиб 
ташланади,гуллаш даври тугаганидан кейин мева биинчи бўлиб 30 кун яхши 
сақлниши керак. Нейтрал кунлик навлари тупроқни салқин ва нам сақлаш 
учун ишлатилади.
Бу эса иссиқ об-ҳавода ерни яхши сақлаш учун асос бўлади. Tristar 
нави эса иссиқ об-ҳаво шароити учун энг яши навдир. Баъзи бир боғбонлар 
бир йиллик нав сифатида фақатгина бир йил давомида ҳосилини олиш учун 
фойдаланишади, лекин бу турдаги навлар баъзибир майдонларда қишлаш 
учун ҳам ишлатиш мумкин. 
Резавор мевали ўсимликлардан қулупнай Ўзбекистонда қулулнай кўп 
экилади. Қулупнайдан мўл ҳосил олиш учун унинг биологиясини, ўсиши 
учун зарур бўлган шароитни (ѐруғлик, иссиқлик, тупроқ, сув, озуқа 
моддаларга бўлган талабини) ва уни парвариш қилиш агротехникасини 
яхши билиш керак.