O zbekiston respublikasi sogliqni saqlash vazirligi toshkent pediatriya tibbiyot instituti

H . Libcnnlar
12. Satatinlar
13. A denogipofiz
14. Ncyrogipofiz
15. Tubcralqism
16
. Xromofob hujayralar
17. Xromofil hujayralar (oksifil, bazofil)
i o .
bomototropotsit
?n 
Aa,kt0tr° polsit (mammatropotsit)
v-
Adrenokortikotropotsit
21. FSG hujayralarlar
22. Lyutetrop hujayralar
2 3
. Tireotropotsitlar
24. Inlrafollikulyar epiteliy
26 
S
S
U'yar h,,jay'alar ^ “
oniootsitlar)
27. Tiroglobo'lin
2 8
.
M onoyodtirozin
29. Diyodtirozin
f L F n d lfw * bilim ni ani4 ,ash «chun savollar:
• 
E ndokrin tizim tavsifi va tasnifi.
274

---

2. 
G ipofizning rivojlanish manbalari.
3. 
G ipofizning oldingi bo'lagi:
a) 
xrom ofob hujayralar
b) 
oksifil hujayralar
v) 
bazofil hujayralar va ularning lurlari.
4. 
O 'rta bo'Iak tuzilishi, gorm onlari.
5. 
O rqa bo'Iak tuzilishi.
6. 
G ipolalam o-gipofizar lizim.
7. 
Epifiz. Tuzilishi va faoliyati.
8 
Q alqonsim on bcz follikulalari tuzilishi.
9. 
T irotsitlar tuzilishi va faoliyati.
10. Parafollikulyar hujayralar.
11. Sckretsiya sikli va fazalari.
12. Q alqonsim on bcz oldi bczi xususivatlari.
13. C haqaloq qalqonsim on va qalqon oldi bczi xususiyatlari.
14. Buyrak usti bczining rivojlanish manbai.
15. Buyrak usti bczi tuzilishining um um iy lavsifi.
16. Po'stloq m oddasining tuzilishi.
17. K optokchasim on zonam ng tuzilishi va faoliyati.
18. T o'rsim on zonam ng tuzilishi va faoliyati.
19. Tutam li zonaning tuzilishi va faoliyati.
20. M ag'iz m oddasining tuzilishi va faoliyati.
21. C haqaloq buyrak usti bczining tuzilish xususiyatlari:
a) po'stloq qism
b) m ag'iz qism.
Endokrin bczlarining yoshga ko'ra o'zgarishlari.
IV. 
P re p a ra tla r, p la k atlar va elektrom ikrofotografiyalarni o'rganish 
(albom da gipofiz, qalqonsim on va qalqonsim on oldi, buyrak usti bezlari 
tuzilishi prinsiplari va gipotalam o-gipofizar tizim sxem alarini aks ettirish).
4.1. M ikroskop ostida ko'riladiuan va ornaniladiuan preparatlar qisqacha 
izohi.
4.1.1. O dam uipofizi (ucm c o z .l. K ichik ob'ycktivda gipofiz bolaklarini 
ko'rib chiqing, har bir bo'lagining to'qim a va hujayraviy tarkibidagi 
xususiyatlariga aham iyat bcring. G ipofizning oldingi (1), o'rta (2), orqa (3) 
bo'laklarini rasm ini soling va bclgilang. Katta ob'ycktivda oldingi bolagidagi 
bazofil (4) va atsidofil (5) hujayralarini, och bo'yalgan dum aloq shakldagi 
xrom ofob (6) hujayralarini toping, rasm ini so'ling. A dcnogipofizdagi bczli 
cpiteliy hujayralarining lutam lar-lrabckulalar (7) hosil qilib joylashuviga, ular 
orasidagi sinusoid kapillyarlar (8) tutuvchi siyrak tolali biriktiruvchi 
to'qim adan (9) iborat yupqa qatlam ga c'tibor bcring. O raliq bolakdagi cpiteliy 
hujayralar (10) va shu qism iga joylashgan follikulsim on tuzilm alar (11) 
xususiyatini 
aniqlang. 
N cyrogipofiz 
tuzilishini 
o'rganing, 
undagi 
pituitsitlarning 
(12) 
va 
ularning 
o'sim lalarini 
(13) 
loping. 
G erring 
lanachalariga c'tibor bcring.
275

---

4.1.2. Yetuk yoshdagi odam ning qalqonsim on bezi (gcm -coz.). K ichik 
ob'ycktivda kapsulani (1), bolaklararo biriktiruvchi to'qim ali to'siqlarni (2), 
follikullarni (3), follikullararo orolchalam i (4) aniqlang. Katta ob'ycktivda 
prcparatini o rg an ib oling. Bcz parcnxim asida tirotsitlar (5) va kolloid (6) 
tuluvchi 
follikullam ing 
tuzilishiga 
aham iyat 
bering. 
Follikulalararo 
orolchalarni toping va ulardan foilikulararo cpitcliy hujayralarini (7) toping. 
Follikullar orasidagi biriktiruvchi to'qim ali yupqa qatlam ni (8), kapillyarlarni 
(9) aniqlang. B o'lakchalar orasidagi to'siqlarda artcriya (10) va vena qon 
tom irlarga aham iyat bering. Ularning tuzilishini o'rganing.
4.1.3. Yctuk yoshdagi odam qalqonsim on oldi bezi (gcm -coz). Kichik 
ob'yektivda bczning kapsulasini (1), parenxim asi ichiga kapsuladan o tuvchi 
ingichka biriktiruvchi to qim ali to'siqlarni (2) toping. Parenxim a cpitcliy 
hujayralarining tutam laridan luzilganligiga c'tibor bering. K atta ob'ycktivda 
bczning tuzilishini aniqlab oling. Kapsuladagi artcriya (3) va vena (4) qon 
tom irlarini toping. Epiteliy hujayralarining tutam li joylashuviga va bu 
tutam lar orasidagi kapillyarlarga (7) aham iyat bering. Epiteliy hujayralarini 
aniqlang, ular ichida bosh (8) va atsidofil (9) hujayralarni toping.
Yctuk yoshdagi odam ning buyrak 
usti bezi (gcm -coz). 
Kichik 
ob ycktivda kapsula (1), po stloq (2) va m ag'iz (3) qism larini toping va rasm ini 
soling. K atta ob'ycktivda kapsuladagi artcriya (4), vena (5) va yog' 
klcchatkasini (6) tuzilishini aniq o'rganib oling. Po'stloq qism ida 
zich 
joylashgan koptokchali (7), tutam li (8), to'r (9) zonalarni toping. O 'rtada 
joylashgan oqishroq bo'yalgan qism iga c'tibor bering va bu ycrda dum aloq 
shaklda joylashgan xromoffil (10) hujayralarni va ular orasidagi mayda 
kapillyar (11) tom irlarini toping. Bu bczning m ag'iz qismidir.
4.2. Namoyish etiladigan p re p a ra tla r va p la k atlar
1.Chaqaloqning qalqonsim on bezi (gcm -cozin). K atta ob’ycktivda turli 
kattalikda 
follikulalarni 
(1), 
kubsim on 
yoki 
silindrsim on 
follikulyar 
hujayralarni (2) toping. Biriktiruvchi to'qim ali qatlam larning (3) sust 
rivojlanishiga va follikullar oldi hujayralarning (4) ко p bo lishiga aham iyat 
bering. 
.
2.C haqaloqning buyrak usti bezi (gcm -coz). K ichik ob'ycktivda chaqaloq 
buyrak usti bczining tuzilishini ko'ring va rasm ini soling. Fetal po'stloqning 
(1) fiziologik rczorbsiya holatida ckanligiga va rivojlanayolgan defm itiv 
po stloqqa (2) aham iyat bering, m ag'iz (3) qism ini toping, po'stloq va 
m ag'izda qon tom ir- (4) larni ajrating.
4.3. E lektronm ikrofotograflyalar:
1) 
N eyrosekretor hujayralar va ulardagi sckrctor donachalar.
2) 
G crring tanachalari.
3) 
Tirotsit hujayrasi.
4) 
Sekret rcabsorbsiyasi (tirotsitda)
5) 
Sudanofob qavat.
6) 
X rom m ofotsitlar
276

---

V. V aziyatli m asalalar:
1. A yolda bachadonning qisqarish faoliyati tug'ish vaqtida sust ekanligi 
ma'lurn bo'ladi. Bu vaqtda gipotalam usning qaysi gorm oni bachadon 
qisqarishini kuchaylirishi mumkin.
2.H ayvon gipofizi olib tashlansa qalqonsim on bcz faoliyati qanday 
o'zgaradi.
3.Gipofi prcparatida, oldingi bo'lakda periferik qism da oksifil hujayralar 
ko'rinadi, ularda qanday gorm onlar ishlaydi.
4.G ipofiz prcparatida oldingi bo'lim ning ko’proq m arkazida bazofil 
bo'yalgan hujayralar ko’rinadi. Bu hujayralar qanday gorm onlar ishlaydi.
5.Prcparatdagi qalqonsim on bcz follikulalari kolloid bilan to lgan. Bu 
holat qalqonsim on bczning qaysi faoliyatiga m os kcladi.
6.Prcparatdagi 
qalqonsim on 
bcz 
oldi 
bczida 
atsidofil hujayralar 
aniqlanm agan. Bu bcz qaysi yoshdagi odam ga tcgishli?
7.H ayvonga bir qancha vaqt davom ida qalqonsim on bez oldi bczi 
gorm oni (paratgorm on) yuborilgan. Suyak to qim asida yuz bcrishi m um kin 
bo'lgan o'zgarishlarni aytib bcring.
8.Elcktronogram m ada qalqonsim on bcz hujayralarining gipo - va 
gipcrfunksiya holati tasvirlangan. Ularni lahlil qilib bcring.
9.E lcktronogram m ada tasm asim on zona hujayralari bcrilgan. Steroid 
gorm onlar sintczlovchi hujayralar bclgisini toping.
10. Elcktronogram m ada tasm asim on zona hujayralari bcrilgan. Steroid 
gorm onlar sintczlovchi hujayralar bclgisini toping.
11.Em brional davrda tajribada nerv qirrasi buzildi Q anday holat yuz 
beradi.
12.Preparatdagi qalqonsim on bcz follikullari kolloid bilan to lgan. Bu 
holat qalqonsim on bczning qaysi faoliyatini aks cttiradi?
13.Prcparatdagi qalqonsim on bcz follikullar dcvorida kum ush tuzi bilan 
bo'yalgan yirik argirofil hujayralar joylashgan. Bu hujayralar qanday gormon 
sinlczlaydi?
14.Prcparatdagi qalqonsim on bcz oldi bczida atsidofil hujayralar 
aniqlanm agan. Bu bcz taxm inan qanday yoshga cga bo'lgan odam ga tcgishli?
15.H ayvonga bir qancha vaqt davom ida qalqonsim on bcz oldi bczi 
gorm oni (paratgorm on) yuborilgan. Suyak to qim asida yuz bcrishi m um kin 
bo'lgan o'zgarishlarni aytib bcring.
16. E lcktronogram m ada 
buyrak 
usti 
bezining 
hujayralari 
m itoxondriyalaridan pufakchalar ajratilgani aniqlangan. Bu pufakchalar
qanday m odda tutadilar?
17. H ay von buyrak usti bczining po'stloq sohasi olib tashlangan. Ikkinchi 
bczning po'stloq sohasida kuzatiluvchi o'zgarishlarni tushuntirib bering.
18.Ayol bachadonining qisqarish faoliyati tug'ish vaqtida sustligi m a’lurn 
bo'ldi. Bu vaqtda gipotalam usning qaysi gorm oni bachadon qisqarishini 
kuchaytirish m um kin?
19.Hayvon adenogipofizi olib tashlangan. Q alqonsim on bcz faoliyati
qanday o'zgaradi?
277

---

20.Tanasi 
proporsional 
rivojlanayotgan b o ’lada 
о sish 
tczligining 
susa\ ganligi sczilgan. G ipofizning qanday faoliyati buzilishi o'sish tczligim
o'zgartiradi?
VI. Bilimni m ustahkam lash uchun beriladigan savollar:
1) G ipotalam o-gipofizar tizim va uning turlari.
2) Q alqonsim on bczda follikullar tuzilishi
3) Tirotsilda sckrctor konvcycr
4) C haqaloq va kattalar qalqonsim on bczidagi farqlar.
5) C haqaloq buyrak usti bezi
6) Q alqonsim on bcz oldi bezi hujayraviy tarkibi va po stloq m oddasi
7) B uyrak usti bezi m ag'iz m oddasi hujayraviy tarkibi, farqlari.
V aziyatli m asalalarning javoblari
Umumiy sitologiya
1 .D uksim on hujayralar
2.M ikrovorsinkalar, so 'n sh vazifasini о laydi
3.K iprikcha
4. Apikal va yon yuza