Mutaxassislarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti pedagogika va psixologiyasi

Quyidagilarda suitsidal xavf yuqori bo’ladi: 
-depressiv o’smirlar; 
-spirtli ichimlik va narkotikka ruju qo’ygan o’smirlar; 
-yo suitsidga uringan yoki oila a’zolaridan kimdir suitsidga qo’l urganda guvoh 
bo’lgan o’smirlar; 
-iste’dodli o’smirlar; 
-maktabda yomon o’zlashtirgan o’smirlar; 
-homilador qizlar; 
-tajovuz qurboni bo’lgan o’smirlar. 
Alohida-alohida olganda, o’z holicha, o’smir duch kelgan har bir vaziyat yoki 
muammolar, albatta, uning suitsidal xavfning yuqori chegarasida bo’lishini 
anglatmaydi. Biroq, bunday muammolar, so’zsiz uning hayotini qiyinlashtiradi. 
Bunday vaziyatlarning birontasiga duch kelgan o’smir emotsional, aqliy va jismoniy 
tomondan noxushliklarga qarshi turolmaydi va suitsid uning uchun eng to’g’ri yo’l, 
deb hisoblaydi. 
Bola va o’smirlik yoshida suitsidal xulq-atvor shakllanishi ko’p hollarda 
suitsident shaxsining ba’zi xususiyatlariga bog’liq. Bunday shaxslarda emotsional 
beqarorlik, yuqori hissiyot, sentizivlik, ta’sirchanlik kuzatiladi. Bu sifatlar xarakterga 
urg’u berish darajasigacha ifodalangan, ijtimoiy-psixologik dezadaptatsiyasi nuqtai 
nazaridan shaxsning pubertat davrini tashkil etadi. 
Xulosa qilib, o’smirlarga xos xususiyatlarni ajratib ko’rsatamiz: 
1.O’smirlarda o’lim haqida aniq tasavvur mavjud emas. Katta odam o’lim – bu 
hayotning tugashi, deb tushunadi, o’smir esa buni oxirigacha tushunmaydi. Ular 
uchun qaysidir darajada virtual o’yin hisoblanadi. 
2. O’smir uchun eng muhimi 3 ta muhit: oila, maktab, tengdoshlar. 
3. O’smirning o’z joniga qasd qilish sababi avvaliga arzimas, hatto tasodifiy 
bo’lishi mumkin. 

---

32 
4.O’smirda 
suitsidal 
xulq-atvorning 
shakllanishiga 
o’smirlarga xos 
submadaniyat ta’sir ko’rsatishi mumkin. 
5.O’smirda suitsid fikri va urinish bosqichi bo’lmasligi mumkin. 
6. O’smir o’zida nimalar bo’layotganini, butun holatini yoki muammolarini 
tushuntirib berolmaydi. 
7. O’smir uchun, ko’pincha, o’limga nisbatan o’sha voqelikda yashash 
qo’rqinchli. 
8. O’smir suitsidi – bu ko’p hollarda yordamga chaqiruv, o’ziga e’tibor 
qaratish, o’z muammolarini “kattalarga xos” echishga urinish bilan tavsiflanadi.

---

33