O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti

Utu (shum. quyosh) – Quyosh va adolat ilohi. 

Xendursagga  (shum.  o‘liklarni  boshqaruvchi)  –  yer  osti  dunyosi 

darvozaboni. 

Xumbaba (shum. o‘lim) – serjahl maxluq. 

Sarpanitu  (shum.  zeb-ziynat)  –  Vavilon  xo‘jayini,  Mardukning  sadoqatli 

xotini. 

Shara  (shum.  azob  tortuvchi)  –  Umm  shahrining  xo‘jayini  va  urushlar 

xudosi. 

Enlil – Qirol hokimiyati  va boshqa yerlar homiysi. 

Erbilulu – sug‘orish sistemasi va kanallar  homiysi. 

Enki (shum. yer xo‘jayini)  – yer osti xo‘jayini  va san’at homiysi. 

Enkidu – Gilgameshning  sadoqatli xizmatkori. 

Enmesharra  (shum.  Menning  janobi)  –  keksa  xudo,  yer  osti  olamida 

yashovchi) 

Ennugi – Buyuk Yer osti dunyosining  xo‘jayini. 

Ereshkigal  (shum.  yer  xo‘jayini)  –  Nergulening  sadoqatli  xotini  bo‘lishi 

bilan  bir vaqtda yer osti dunyosi xudolaridan. 

---

– 38 – 

 

Erra – o‘lim va vayronagarchilik  xudosi.

22

 

Sehrgarlik  shumerliklar  hayoti  va  tirikchiligida  katta  o‘rin  tutgan.  Ularga 

himoyalanish  uchun  tilsim  va  tumorlardan  foydalanish  odatiy  hol.  Eng  qadimgi 

shumerliklar  tumorlari  Mesopotamiyadan  topilgan.  Ularning  tayyorlangan  vaqti 

miloddan  avvalgi  26-25  asrlarga  to‘g‘ri  keladi.  Ular  turli  xil  hayvonlarning 

tasvirlangan  haykallaridir. 

Tumorlar ichida boshqalari ham uchrab turadi: 

— serhosillik  ramzi; 

— erkak kishining  ramzi; 

— serpushtlik ramzi:  ho‘kiz, baqa, cho‘chqa, echki va ot; 

— g‘alaba va kuchlilik  ramzi:  arslonlar  va qoplon. 

Shumerliklarning  tumorlariga  qanday  qaramaylik  sehrgarlik  va  afsungarlik 

belgilarini  ko‘ramiz.  Shumerliklarning  sehrgarlari  tumorlarning  kuchi  o‘zining 

xo‘jayinini  o‘limdan, qo‘rqinchli balolardan, falokatlardan  asrashiga  ishonardi. 

Keyingi  vaqtlarda  Mesopotamiyada  tamg‘alar  silindr  va  konussimon 

nusxada  tayyorlana  boshlandi.  Xususan,  shu  tamg‘alarning  o‘zi  tumorlar 

hisoblangan.  Ularda muqaddas ramzlar tasvirlangan. 

Ko‘pincha ular oltin  va qimmatbaho toshlar bilan  bezatilgan: 

— giatsint  (qizil  yoki sariq rangli  tosh); 

— aqiq; 

— zumrad; 

— topaz (qimmatbaho asl tosh). 

Ishlatiladigan  toshlar  o‘zgacha  yo‘l  bilan  tanlab  olinardi.  Shumer 

afsungarlari  toshga qaraganda muqaddas olamga bog‘liqlikni  ko‘rishi kerak edi. 

Yanvarda  tug‘ilganlar  «sehrgar»  afsungarlar  fikricha,  giatsint  va  tog‘ 

xrustalidan, 

Fevraldagilar – amestist va sapfirdan yasalgan. 

Martdagilar – yashma va geliotropdan 

                                        

22

 Гросс П.Талисмания и мифология древнего мира – Ростов-на-Дону,  2007,  17-21-бб. 

---

– 39 –