Ўзбекистон республикаси олий ва махсус таълим вазирлиги

 
1.2.
 
ХОМАКИ ОЛИШ УСУЛИНИ ТАНЛАШДА АСОСИЙ 
ОМИЛЛАР
Хомакиларни тайѐрлашда энг кўп қўлланиладиган усуллар: 

қуймакорлик; 

металларни босим билан ишлаш; 

пайвандлаш; 

кукунли металлургия. 
Булардан ташқари бир қатор юқоридаги усулларнинг комбинациясидан 
иборат бўлган усуллар мавжуд, масалан, пайвандлаш–қуйиш усули ва ҳ.з. 
Хомакини олиш усули деганда хомаки шаклини ҳосил қилувчи технологик 
жараѐнларнинг мажмуаси тушунилади. Масалан, қуйиш усули суюқ 
металлни қолипларга қуйишнинг барча усулларини ўз ичига қамраб олади, 
шунингдек, қумли қолипларга қуйиш, металл қолипларга қуйиш, босим 
остида қуйиш,марказдан қочма қуйиш ва бошқалар.Металларнибосим билан 
ишлаш усули металлни пластик деформациялашга асосланган барча 
усулларини ўз ичига олади: прокатлаш, болғалаш, чўзиш, штамплаш ва ҳ.з.
Хомакини тайѐрлаш усулини танлашда биринчи навбатда материал 
хоссалари ва деталнинг хизмат вазифаси ҳисобга олинади. Агар чизма 
талабларига кўра детал чўяндан тайѐрланиши керак бўлса, хомаки олишнинг 
ягона усули – қуйиш усули бўлади. Детал конструкцион пўлатдан 
тайѐрланадиган бўлса ҳар хил усулларни қўллаш мумкин. Бу ҳолда усул 
танланишига метал тузилишига қўйилган талаблар, унинг механик ва 
технологик хоссалари таъсир қилиши мумкин.
Хомаки олиш усулини танлаш – кўп омилли оптимизациялаш 
масаласидир ва бу масала оптимизациялаш омилларига кўра, аммо кўпинча 
ноаниқберилган шароитлардаечилади. Хомаки олиш усулини танлашга 
иқтисодий, техникавий, технологик, ташкилий ва бошқа омиллар таъсир 
қилади. Танланган усул самарали, унумли, кам мехнат сарфни талаб 
қиладиган ва деталнинг юқори сифатини таъминлайдиган бўлиши керак. 
Табиийки, реал ишлаб чиқариш шароитларида битта ҳам усул бир вақтнинг 
ўзида барча талабларни қаноатлантира олмайди.Усулнинг мақсадга 
мувофиқлигини ва техник – иқтисодий самарадорлигини баҳолашдаунинг 
камчилик ва афзалликлари ҳисобга олинади. 
Демак, хомаки тайѐрлашнинг оптимал (энг маъқул) усулини танлашига 
қуйидаги асосий омиллар таъсир қилади: 

ишлаб чиқариш тури; 

буюм материали; 

детал сифатига қўйилган талаблар; 

деталнинг ўлчамлари, массаси ва шакли; 

---

7 

хомаки юзаларининг сифати ва аниқлигигақўйилган талаблар; 

мавжуд ускуналарнинг имкониятлари;