|
2.2 расм. Куймани кетма-кет
қотишини таъминлайдиган
конструкция
29
текширилади. Бу усул шундан иборатки, қуйма кесимига чизилган ҳар
қандай айлана ѐнидаги кесимга тўсиқсиз ўтиш керак (2.2 расм). Ёнма ѐн
ѐтган айланалар диаметрларининг нисбати 1-1,15 оралиқда бўлади.
Агар қуймани ушбу тамойил асосида лойиҳалаш қийин бўлса, у ҳолда
махсус технологик қўшимчалар белгиланади, термик тугунлар битта тугунга
ўтказилади ѐки бикрлик қовурғалардан фойдаланилади (2.3 расм).
Йирик қуйма деталларнинг девор четларини температурани кесим
бўйича бирхиллаштириш ва қолдиқ зўриқишларни камайтириш учун
қалинлаштириш керак. Қуйманинг мустаҳкамлигини девор қалинлиги
эвазига эмас, балки деталга U - шаклини бериб ошириш мумкин. Бу
технологияни осонлаштиради ва қуйма таннархини камайтиради.
Бир бирига туташган деворлар қалинлиги ҳар хил бўлса ҳам нуқсонлар
пайдо бўлиши мумкин. Бу жойда кучли ички зўриқишлар туфайли, детал
қийшайиш, киришиш бўшлиқлар пайдо бўлиши ва дарз кетиши мумкин.
Қуйма деталларнинг деворларни бир бирига туташиш қоидаларига риоя
қилиш лозим. Амалда қуйидаги бирикмалар қўлланилади: бурчакли, таврли,
крест шаклида, V-, K- ва Х- шаклида [1]. Нотўғри туташган бирикмалар (2.4
расм) қуймада ҳар хил бўшлиқлар, дарз кетиш каби нуқсонларга олиб келади.
Қуйма деталлар сифатига бир кесимдан иккинчи кесимга ўтиш
жойларида айлана радиусини тўғри танлаш таъсир қилади. Жуда кичик
радиус дарз кетишига, жуда катта радиус эса киришиш бўшлиғини пайдо
бўлишига олиб келади. Энг маъқул айлана радиуслари хомаки
деворларининг қалинлигига боғлиқ. Булар тегишли жадвал ва графикларда
келтирилган (2.5 расм). Худди шундай жадвал ва графиклар бошқа
материаллар учун ҳам мавжуд [1].
Айлана радиусларни қуйидаги талабларга риоя қилиб танлаш мақсадга
мувофиқ: агар бир хил қалинликдаги деворлар бирикса айланаларни ташқи
ва ички радиуслари бир нуқтадан чиқиши керак, агар бирикадиган
деворларнинг қалинликлари ҳар хил бўлса ички радиуслар бирикадиган
девор ѐки қовурға қалинлигига ва деворларнинг энг кичик қалинлигига
боғлиқ ҳолда аниқланади. Кулранг чўян учун радиуслар бирикадиган девор
қалинликларнинг ўрта арифметигидан 1/5. . . 1/3 қисмини ташкил этади.
Ички зўриқишларни, деталнинг қийшайишини, дарз кетишини
конструктив ва технологик тадбирлар ѐрдамида камайтириш мумкин.
Бикрлик қовурғалари девор қалинлигини оширмасдан қуйма деталларнинг
30
бикрлигини ва мустаҳкамлигини ошириш, ҳар хил қалинликдаги деворларни
туташиш жойларида зўриқишларни камайтириш учун қўлланилади.
Бикрлик қовурғаларнинг лойиҳалари қуйидаги тавсиялар асосида
ишланади:
ташқи
бикрлик
қовурғаларнинг
қалинлиги
туташадиган
девор
қалинлигининг 0,8 қисмидан
ошмаслиги керак;
ички
бикрлик
қовурғалар секин совигани
учун
юпқароқ,
тахминан
девор қалинлигининг 0,6...0,7
қисмидан
ошмасдан
ишланади.
Қовурға
қалинлиги
бундан
катта
бўлса, киришиш бўшлиқлари
пайдо бўлиши ѐки қовурға
дарз кетиши мумкин (2.6
расм);
совиш
жараѐнида
бикрлик
қовурғаларнинг
шакли
эркин
деформацияланишини
таъминлаш керак, шунинг
учун уларга эгри шакл бериш
мумкин;
бир хил ҳолатларда қовурғалар
ўрнига иккита девор қўлланилади (2.7
расм). Зўриқишларни камайтириш учун
қуймаларнинг деворларида овал ѐки
доира шаклда конструктив тешиклар
белгиланади (2.8 расм). Булар айниқса
узун деворларда кенг қўлланилади.
Тешикларнинг ўлчамлари ва шакли
деворнинг
мустаҳкамлигидан
келиб
чиқади;
қуйма детал чизмасида белгиланган тешикларни ҳар доим ҳам қуйиш
жараѐнида олиш қийин. Қуйиш жараѐнида қуйидаги ўлчамлардаги тешиклар
олинади: пўлат қуймаларда кўплаб ишлаб чиқаришда - 20 мм, сериялаб
ишлаб чиқаришда - 30мм, яккалаб ишлаб чиқаришда - 50 мм, чўян учун бу
кўрсаткичлар: 30мм, 20мм, 15мм;
31
қуйма деталда бўртиб чиққан жойлар иложи борича кам бўлиш керак,
чунки бундай жойларда термик тугунлар пайдо бўлади ва қуйиш
технолгиясини мураккаблаштиради. Яқин жойлашган бўртмалар қўшилади
(2.9 расм);
бўртиб чиққан жойлар баландлиги девор қалинлигидан ошмаслиги
керак ва деворга ўтиш жойи равон, силлиқ бўлиши керак.
қуйма деталда энсиз ва чуқур ариқчаларни иложи борича бўлмаслиги
керак, булар нуқсонларга олиб келади.
Деярли ҳамма қуйиш усулларида қолипдан қуймани бемалол чиқариб
олиш учун деворлар 1
0
– 1,5
0
бурчак остида ишланади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
