Mavzu: Atmosfera havosini changdan tozalash. Reja

, 
Pa

(4)
 
Bu yerda
:

-
chang tutgichning mahalliy qarshilik koeffitsienti; 
V
-changli havoning tezligi, m/s; 


- changli havoning zichligi, kg/m
3
;

 
P
- aerodinamik qarshilik, Pa. 
Colishtirma energiya sarfi
- 1000 m
3
changli havoni tozalashda ketadigan 
energiyasining sarfi, chang tutgichlarning tejamkorligini ko„rsatadi.
Chang o‘tiradigan kameralar.
Bular eng sodda tuzilishdagi chang 
o„tirgichlardir. Ularning ishlash prinsipi yerning tortishish kuchi (gravitatsiya 
kuchi) dan foydalanib chang zarrachalarini yerga o„tkazishga asoslangan (1-rasm). 
Kameraga kirgan chang zarrachalari ikkita kuch asosida harakatlanadi: kamerada 
harakatlanayotgan havo oqimini zarrachalarga bosimi va og„irlik kuchini tasiri. 
Chang tutgich kameralarining o„lchami havo oqimining laminar harakatini 
taminlashi kerak, aks holda hosil bo„ladigan o„ramalar ta‟sirida changning 
cho„kish jarayoni amalga oshmaydi. Odatda 
V
k
tezligi 0,25 dan 0,5 m/s ni tashkil 
etadi. Chang zarrachalari ham shu oqimda deyarli shunday tezlikda harakatlanadi. 
Demak, zarrachalar tezligi 
V
z
= V
k
desa bo„ladi. Og„irlik kuchi ta‟sirida changni 
cho„kish tezligi 
V
cho‘k
zarrachaning muallaq uchish tezligiga teng 
V
m.uch
.
1-rasmda. Chang o„tiradigan kamera. 

---

4 
Masalan, bizga ma‟lumki, past navli paxtanining tolali zarrachalari uchun
 
V
m.uch 
= 0,024 m/s.
Chang zarrachalarini oqimdan tushib qolishi uchun uning 
gorizontal yo„nalishdagi harakat vaqti cho„kish vaqtiga tenglashtirish kerak. 1-
rasmda tasvirlangan kameraning o„lchamlariga muvofiq gorizontal yo„nalishda 
zarrachalar harakati: 


V
l
t
, (1) 
vertikal holatda esa, 
уч
м
V
h
t
.

, (2) 
formula orqali topiladi. 
Shunday qilib,
уч
м
V
h
V
l
.


, (3) 
Paxta zavodida chang cho„ktirish kameralarini qo„llashning qiyinligi nafaqat 
uning katta o„lchamlari, balki unda yig„ilib qolgan changlarni tozalashda 
mexanizatsiyalashtirishning murakkabligidir. Bundan tashqari yong„in xavfsizligi 
talablari bo„yicha chang tutkich kameralarida drencher o„t o„chirish tizimi ham 
jihozlanishi kerak. Chunki paxta changi yonuvchan modda hisoblanadi. 
Amaliy hisob-kitoblar uchun kamerada o„rtacha havo tezligi 0,6 m/s dan 
oshmasligi kerak, buning uchun 1 m
3
tozalanayotgan havo uchun chang tutgich 
kameraning hajmi kamida 80 m
3
bor bo„lishi kerak. 
Kamerada havo tozalangandan so„ng, havoda 30-40% chang miqdori qoladi. 
Bu dastlabki va dag„al tozalash bo„lib, tozalangan havo orqali chang, mayda paxta 
tolalari ham tashqariga chiqarib yuboriladi. Shu sababli chang o„tiradigan 
kameralarda to„r va mato filtrlar ko„rinishdagi ikkinchi bosqich tozalagichlar 
o„rnatiladi, ular havoni qo„shimcha ravishda tozalaydi.