Termiz davlat universiteti "umumiy pedagogika" kafedrasi umumiy pedagogika fanidan

4.Bolalar jamoasining shakllanish bosqichlari
. Jamoaning vujudga 
kelish uchun to‗rt bosqich zarur. Jamoaning shakllanish bosqichlarida dastlab 
o‗qituvchi butun guruhga talab qo‗yadi hamda mazkur jarayonda jamoa 
faollarining shakllanishiga alohida e'tibor qaratadi. Navbatdagi bosqichda 
muayyan darajada shakllangan jamoa faollari (aktivi) jamoa a'zolari oldiga 
ma'lum talablarni qo‗yadi. Uchinchi bosqichda esa jamoa umumiy holda 
jamoaning har a'zosidan muayyan tarzdagi faoliyatni olib borishni talab qiladi. 
So‗nggi (to‗rtinchi) bosqichda esa jamoaning har bir a'zosi o‗z oldiga mustaqil 
ravishda jamoa manfaatlarini ifoda etuvchi talabni qo‗yish layoqatiga ega 
bo‗ladi. Ushbu jarayon mohiyatini qo‗yidagicha bayon etish mumkin: 
Jamoaga qo‗yilayotgan talablar mazmunidagi farq jamoa rivojlanishi 
bosqichini aniqlovchi yorqin tashkiliy ko‗rsatkich sanaladi. Jamoaning amaliy 
faoliyati mazmuni, jamoa a'zolarining jamoa oldidagi javobgarligi, ular 
o‗rtasidagi ijodiy hamkorlik, shuningdek, ularning xulq-atvori axloqiy kamolot 
darajalarini ko‗rsatuvchi muhim belgilar sifatida namoyon bo‗ladi. Jamoani 
shakllantirishda uning hayotini belgilovchi ichki jarayonining mohiyatini 
inobatga olish zarur. 
Jamoaning shakllanish bosqichlarini
belgilash shartli hisoblanadi, 
zero, jamoaning shakllanishi muayyan chegara yoki oraliqqa ega emas. Shunga 
qaramay o‗qituvchiik nuqtai nazardan jamoaning shakllanishini muayyan 
bosqichlarga ajratish juda muhimdir. Bolalar jamoasini ma'lum rivojlanish 
bosqichlarga ajratish alohida ahamiyat kasb etadi. Bolalar jamoasi 
rivojlanishining har bir bosqichi jamoa a'zolariga nisbatan samarali o‗qituvchiik 
ta'sir ko‗rsatishning maqbul shakl va metodlarini tanlash imkonini beradi. 
Jamoa rivojlanishining birinchi bosqichi
. Mazkur bosqichda talab 
faqat o‗qituvchilar tomonidan qo‗yiladi. Bu jamoa rivojlanishining boshlang‗ich 
nuqtasidir. Ushbu davrdagi jammoa hali tarbiyalovchi jamoa bo‗lmay, balki 
«tashkil etuvchi birlik» (sinf yoki guruh) hisoblanadi. Ushbu bosqichda 
o‗quvchilar o‗qituvchi tomonidan talablarning qo‗yilishiga e'tiborsiz qaraydilar. 
Jamoa a'zolarining uzluksiz ijodiy faoliyatini tashkil qilish va ularni muayyan 
(yagona) maqsad atrofida birlashtirishga erishish orqaligina jamoa qaror topadi. 
O‗quvchilarning jamoa faoliyatida ishtirok etishi tufayli asta sekin boyib 
boradigan tajriba, faoliyat natijasini birgalikda muhokama qilish, qilinajak 

---

ishlarni rejalashtirish jamoa a'zolarida mas'uliyat, javobgarlik, faoliyat biriligi, 
shuningdek, ishchanlik munosabatining paydo bo‗lishi, shuningdek, 
o‗quvchilarda jamoa faoliyatiga nisbatan qiziqishni paydo bo‗lishiga olib keladi. 
Bolalarning jamoa faoliyatini tashkil etish borasdagi tajribaga ega emasliklari 
bois so‗z yuritilayotgan bosqichda o‗qituvchining asosiy maqsadi jamoa 
a'zolarini oddiy tarzda uyushtirishdan iborat bo‗ladi. 
Ushbu bosqichda o‗qituvchining talabchanligi, jamoaning barcha 
a'zolariga birday talabni qo‗ya olishi, u tomonidan qo‗yilayotgan talabning 
qat'iyligi, izchilligi hamda murosasizligi muhim omil hisoblanadi. Bu vaziyatda 
o‗qituvchining «hukmdorlik» davri uzoq davom etishi mumkin emasligi, bir 
qarashda intizomning vujudga kelganligi ma'lum bo‗lsada, ayni vaqtda guruh 
a'zolarining faolliklarini rivojlantirish uchun zarur bo‗luvchi sharoitning hali 
mavjud bo‗la olmaganligini hisobga olish zarur.
Jamoa hayotining birinchi bosqichida jamoa faolining paydo bo‘lishi 
ushbu davr uchun xarakterli hodisadir
. Jamoa faoli (aktivi) muayyan guruhning 
shunday a'zolaridirki, ular jamoa manfaatiga muvofiq tarzda harakat qiladilar, 
o‗qituvchi faoliyati va talabiga nisbatan xayrixohlik bilan munosabatda 
bo‗ladilar. Faollar o‗qituvchining yaqin yordamchilari sifatida ish olib boradilar.