O‘zbekiston davlati va huquqi asoslari 1 O. Karimova, N. Ismatova, sh. Sariqov, O. Amanova o‘zbekiston davlati va huquqi asoslari

18 yoshga
kirganda vujudga keladi.
14 yoshdan 18 yoshgacha
bo‘lgan voyaga yetmaganlar:
1) o‘z ish haqi, stipendiyasi va boshqa daromadlarini tasarruf etish; 
2) har xil muallifl ik huquqlarini amalga oshirish; 
3) qonunga muvofi q banklarga omonat qo‘yish va ularni tasarruf etish; 
4) har xil maishiy bitimlarni tuzish huquqiga ega. 
6 yoshdan 14 yoshgacha
bo‘lgan kichik yoshdagi bolalar:
1) mayda maishiy bitimlarni; 
2) tekin manfaat ko‘rishga qaratilgan bitimlarni; 
3) qonuniy ravishda muayyan maqsadda yoki o‘zi xohlagan tartibda 
erkin foydalanish uchun berilgan mablag‘larni tasarruf etish borasidagi 
bitimlarni tuzishga haqlidir.
16 yoshga to‘lgan
voyaga yetmagan shaxs qonunda ko‘rsatilgan shart-
lar asosi da ishlayotgan yoki tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanayotgan 
bo‘lsa, u sud qarori bilan to‘la muomalaga layoqatli deb e’lon qilinishi 
mumkin. Buni fuqa ro viy huquqda 
emansipatsiya
deb yuritiladi. Bunday 
holda ota-ona, farzandlikka oluv chilar va homiy emansipatsiya qilingan 
voyaga yetmaganning majburiyatlari bo‘yi cha, xususan, u yetkazgan zarar 
oqibatida kelib chiqqan majburiyatlar bo‘yicha javobgar bo‘lmaydilar.
http:eduportal.uz

---

157
O‘ZBEKISTON DAVLATI VA HUQUQI ASOSLARI
157
157
Emansipatsiya – lotincha “emancipatio” so‘zidan olingan 
bo‘lib, huquqlarda tenglashish degan ma’noni anglatadi.
Voyaga yetgunga qadar qonuniy asosda nikohdan o‘tgan fuqaro nikoh-
dan o‘tgan vaqtdan e’tiboran to‘la hajmda muomala layoqatiga ega bo‘ladi.
Nikoh tuzish natijasida ega bo‘lingan muomala layoqati o‘n sakkiz yoshga 
to‘lmasdan turib nikoh bekor qilingan taqdirda ham to‘la saqlanib qoladi.
Nikoh haqiqiy emas deb topilganida sud voyaga yetmagan er (xotin) 
sud belgilagan payt dan boshlab to‘la muomala layoqatini yo‘ qotganligi 
haqida qaror qabul qilishi mumkin.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahka ma si, Qoraqolpog‘iston Res-
pub likasi Vazirlar Ken gashi, viloyat, tuman, shahar ho kim liklari hu zu rida 
Voya ga yetmaganlar ish lari bo‘yicha komissiyalar tuzilgan. Bu komis siya-
lar ning maqsad va vazifalari qu yi dagilardan iborat:
– voyaga yetmaganlarning nazoratsiz va qarovsiz qolishlari, 
huquqbuzarlik la rining oldini olish;
– voyaga yetmaganlarning noqonuniy xatti-harakatlari va huquqbuzarlik-
lari ga imkon tug‘diruvchi sabablar va sharoitlarni aniqlash va bartaraf qilish;
– voyaga yetmaganlarning huquqlari va manfaatlarining himoya 
qilinishi;
– ijtimoiy jihatdan xavfl i ahvolda bo‘lgan voyaga yetmaganlar bilan 
tar bi yaviy ish olib borishni tashkil qilish.
Komissiyalar tomonidan qabul qilingan, ularning vakolatlari doirasidagi 
qaror lar davlat organlari, boshqa tashkilotlar va mansabdor shaxslar tomo-
ni dan bajarilishi majburiydir.
15 yoshli Nozim yozgi ta’til vaqtida ota-onasining roziligi bilan 
qah va xonaga mineral suv sotuvchisi bo‘lib ishga yollandi. Qahvaxona 
xo‘ja yini uni haftasiga 48 soat ishlatib kattalar bilan bir xil maosh to‘ladi. 
1) Qahvaxona xo‘jayini Nozimning huquqini buzgan bo‘lishi mumkinmi?
2) Ushbu harakat ishtirokchilaridan qaysi biri qonunni buzdi deb o‘y-
laysiz?
3) Ularni huquqiy savodxon deyish mumkinmi?