O‘zbekiston davlati va huquqi asoslari 1 O. Karimova, N. Ismatova, sh. Sariqov, O. Amanova o‘zbekiston davlati va huquqi asoslari

javobgarlikka
tortilishi, 
jazo 
esa huquq-
buzar lik sodir etgan shaxsga nisbatan qo‘llaniladigan, huquq buzarni muay-
yan huquq va erkinliklardan mahrum qilishdan iborat majburlov cho rasidir.
Yuqorida aytib o‘tilganidek, jamiyat uchun xavfl i bo‘lgan har qan day 
qil mish huquqbuzarlik deyiladi. Huquq normalari barcha ijtimoiy muno sa-
bat larni tartibga soladi. Huquqbuzarlik odatda 4 guruhga bo‘linadi: intizomiy 
huquqbuzarlik; fuqarolik huquqbuzarligi; ma’muriy huquqbuzarlik; jinoiy 
huquqbuzarlik.
Intizomiy huquqbuzarlik 
— xizmat burchini bajarib turganda har 
qanday mehnatda majburiy bo‘lgan mehnat tartib-qoida larining va rah bar-
http:eduportal.uz

---

127
O‘ZBEKISTON DAVLATI VA HUQUQI ASOSLARI
127
127
likka bo‘ysunish tamoyillarining buzi lishi. Masalan, ishga, o‘qishga kech 
qolish; ishga yoki o‘qishga sababsiz kelmaslik yoki sababsiz ketib qolish; 
ishga mast holda, spirtli ichimliklar, narkotik moddalar iste’mol qil gan 
holda kelish va boshqalar.
Fuqarolik huquqbuzarligi 
— insonlarning mulkiga yoki shaxsiga 
qarshi qonunga xilof harakat (yoki harakatsizlik) natijasida yetkazilgan 
zarar. Masalan, bir shaxsdan qarz olib, uni vaqtida qaytarmaslik; shart no-
ma larni, majburiyatlarni bajarmaslik va boshqalar.
Jinoiy huquqbuzarlik 
— jinoyat sodir etish, ya’ni o‘g‘rilik, talonchilik, 
odam o‘ldirish, ichki ishlar xodimiga qarshilik ko‘rsatish va boshqalar.
Ma’muriy huquqbuzarlik —
qonunga binoan ma’muriy javobgarlikka 
tor tish nazarda tutilgan, fuqarolarga, tabiiy muhitga nisbatan (qasddan yoki 
eh ti yotsizlikdan) sodir etilgan harakat yoki harakatsizlik. Masalan, mayda 
be zo rilik; yo‘l harakati va transport vositalaridan foydalanish qoidalari; 
pas port tizimi va qayd etish qoidasi (harbiy va pasportni ro‘yxatdan o‘t ka-
zish qoidalari); elektr energiyasidan foyda la nish qoidalarini buzish, atrof-
mu hit ni, tarixiy va madaniy yod gor liklarni muhofaza qilish sohasidagi 
hu quq buzarliklarni olish mum kin.
Huquqbuzarlik tushunchasini chuqurroq o‘rganish uchun huquq bu-
zar likning obyekti va subyektini farqlay olishga o‘rganishimiz lozim.