|
Kutubxonachi.uz
16
Qon va hokimiyat — yovuzlik urug‘lari asrlar osha ana shu chirindi ustida ko‘karib kelgan... Yovuzlik
o‘rnini yovuzlik olgan, o‘z urug‘larini bo‘lajak yovuzlik uchun qoldirgan...
Qo‘lga chiroq olib o‘tmish changalzorlari ichra allaqachonlar chirib ketganlarning murdalarini qidirish
shart emas, shu ma’noda bizlarga ko‘p narsalarni aytib bera oladigan davr — Stalingitler davri yoki,
aksincha, Gitlerstalin davri hali ko‘plarning xotirasidan ko‘tarilmagan. Ana shu ikki yarim bir butun shaxs
insoniyat uchun shu qadar qimmatga tushdiki, jahon statistikasi oradan ko‘p yillar o‘tganiga
qaramasdan o‘zaro urushda, qonli jahon urushida qurbon bo‘lganlarning umumiy sonini hamon hisob-
kitob qilolmayotir, o‘shanda fiziologik jihatdan bir butun maxluqning ikkita kallasi hayotmamot uchun
jangga kirgan edi. Bolshevizmsiz fashizmning bo‘lishi mumkinmidi? Stalinsiz Gitlerning bo‘lishi
mumkinmidi va aksincha? Ayrim-ayrim tug‘ilgan, lekin jahannam tog‘orasida birga cho‘qintirilgan
Stalingitler va Gitlerstalin nomini eshitganda XX asrda yashayotganlarning naq yuragi chiqib ketay
deydi.
Kim biladi deysiz, Gitler bo‘lib yoki Stalin bo‘lib dunyoga kelish xavfi bo‘lgan kassandra-embrion,
kelajakda murda bilan jinsiy aloqa qilishga ham tayyor (nekrofil) sho‘rpeshona pusht Kassandra tamg‘asi
orqali o‘zining kelgusi taqdiri haqida butun dunyoni, eng avvalo homilador onasini o‘z vaqtida ogoh
qilmaganmikin, o‘sha embrion o‘zining mudhish rol o‘ynayajagini ichki bir shuur bilan sezib
seskanmaganmikin, unda tug‘ilmaslik istagi paydo bo‘lmaganmikin?
Ular dunyoga kelmaganlarida nima bo‘lardi? Biron narsa deyish qiyin. Bunday hollarda odatda tarixni
qayta qurib bo‘lmaydi, deyishadi. Shunday bo‘lsa ham, savol berish mumkin: tarix biron bir o‘tmish
zamonda misli ko‘rilmagan shafqatsizlik va odamkushlikning qonli cho‘qqisiga ko‘tarilishi uchun Gitler
bilan Stalin chizib bergan qonli egri chiziq bo‘ylab rivojlanishga mahkum edimi? Ana shu ikki birodar
yovuzlikda million-million kishilarni bir-birlari bilan, umuman insoniyatning o‘zini o‘zi bilan to‘qnashtirib
qo‘yishdiki, o‘sha davrda sayyora aholisi o‘z-o‘zidan tugab, abadiy yo‘q bo‘lishni o‘ziga maqsad qilib olib,
pirovardida jamiiki g‘ayriinsoniy kirdikorlarni bor bo‘yi bilan namoyish qildi go‘yo. Tarixni ana shunday
jahannam yoqasiga olib kelib qo‘ygan barcha sabablar tafsilotlariga to‘xtab o‘tirilmasa-da, shu haqda
o‘ylab ko‘rishga to‘g‘ri keladiki, yuqorida tilga olingan shaxslarning irsiyatida saqlanib qolgan mudhish
zolimlik kasalining muvaffaqiyat bilan ildiz otishi uchun o‘z boshiga balo qilib stalinizmni va gitlerizmni
voyaga yetkazgan hamda ardoqlagan kishilarga o‘sha paytdagi dunyoviy ong naqadar qo‘l kelgan.
U zamonlar o‘tdi-ketdi. Kishilar ilmiy bashorat usulini, jumladan, Kassandra tamg‘asi orqali signallar
berib turgan kassandra-embrionlarni bilganlarida edi, tarix taraqqiyot va rohat-farog‘at borasida
qanchalar imkoniyatlarni qo‘lga kiritgan, qancha-qancha kishilar qayg‘u-hasratdan, baxtsizlikdan
qutqarib qolingan bo‘lur edi. Afsuslar bo‘lsinki, insoniyat o‘zining genetik tuzilishida yashirinib yotgan
kalitni juda kech payqab qoldi...
Mana, embrionlarning transtsendental qobiliyatlarini bilib olish yo‘lida yangi so‘z aytildi. Ana shu
kashfiyotlar ketidan bizlarni mo‘‘jizalar kutayaptimi? Yo‘q. Azal-azaldan insoniyatga nozil qilingan Ezgulik
energiyasini va shu bilan birga ezgulikka qarshi Yovuzlik energiyasini hech Kim o‘zgartira olmaydi. Bular
bir-biriga teng miqdorlardir. Lekin insonga abadiylikning bitmas-tuganmas harakatini o‘zida
mujassamlashtirgan aqliy afzalliklar ato qilingan va inson omon qolishni istasa, taraqqiyotning
cho‘qqilari sari ko‘tarilishni xohlasa, u o‘zidagi Yovuzlik ustidan g‘alaba qilmog‘i zarur. Axir kishilarning
butun umri bu yo‘lda shunday tinimsiz intilishlarda o‘tadiki, bizning asosiy burchimiz ham ana shundadir.
Mana, bizning o‘zimizda yashirinib kelgan botiniy sir yuz ko‘rsatdi. Bu jonli ruhning ilgarilari noma’lum
bo‘lgan hadlariga chuqur kirib boriladi degan so‘z emasmikin? Ichki dunyoning yangi kvantlari topildi
degan so‘z emasmikin? Buni kim ayta oladi?
Shundaymi, yo‘qmi – aytish qiyin, lekin men jamiyatning diqqatini yana shu narsaga
qaratmoqchimanki, kassandra-embrionlarning kashf etilishi hayotimizda yangi muammolarni keltirib
chiqardi – ilgarilari bunaqasi bo‘lgan emas.
Oхirzamon nishonalari (roman). Chingiz Aytmatov
Do'stlaringiz bilan baham: |
