16
“
Чимбайская
юбилейная‖
2
Беда-
―Тошкент-2009‖
71,5
75,5
2,3
4,33
2,24
3
Вика-―Мирзачўл-
1‖
21,5
94,0
7,78
18,32
4,7
4
Кўк нўхат-
―Восток-55‖
92,5
97,0
25
13,7
4,5
5
Мош-―Дурдона‖
81,0
96,5
31,4
16,8
2
Ўртача шўрланган тупроқ (қуруқ қолдиқ-0,510
%
, Cl-0,049
%
, SO
4
-0,430
%
)
1
Судан ўти -
“
Чимбайская
юбилейная‖
0
74%
2
6,5
1,6
2
Вика-―Мирзачўл-
1‖
0
87
5,8
14,3
4,3
Тажрибадан кўриниб турибдики, қумли муҳитда мош ва кўк нўхат
ўсимликлари навларининг унувчанлиги ва ўсиш кучи юқори бўлсада, ўртача
шўрланган тупроқларда унувчанлиги жуда паст бўлиб, уларнинг шўрга
чидамсиз эканлиги аниқланди.
Умуман олганда, лаборатория шароитида озуқабоп экинларнинг шўрга
бардошлилигини аниқлаш олдиндан шўрга чидамли озуқабоп экинлар тур ва
навларини танлаб олиш ва уларни етиштириш технологиясини тўғри
белгилаш имкониятини беради.
Адабиѐтлар:
1.Керефов К.Н.-Биологические основы растениеводства, М.Высшая школа, 1975.
2. Максимов Н.А.- Краткий курс физиологии растений-М.Сельхозиздат, 1982
3. Раҳмонқулов С.А. Ғўзанинг G.hirsutum L. турида чигит мойдорлигини
органолептик аниқлаш услублари–Т.: Фан, 2010. –Б. 8-10.
САМАРҚАНД ЎЛМАСЎТИ
HELICHRYSUM MARACANDICUM
POPOV
EX KIRP. НИНГ УРУҒЛАРИНИНГ ЛАБОРАТОРИЯ ШАРОИТИДА
УНУВЧАНЛИГИ
А.Н.Хўжанов - ЎзР ФА Ботаника иниститути.
Қ.П.Кайпов - Қорақалпоқ давлат университети
Ўзбекистон республикаси Президентининг 2017 йил апрелдаги ПҚ-2911-
сон ―Республика фармацевтика саноатини жадал ривожлантириш учун қулай
шарт-шароитлар яратиш чора-тадбирлари тўғрисида‖ ги қарори, 2017 йил 7
ноябрдаги ПФ-5229-сон ―Фармацевтика тармоғини бошқариш тизимни
тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида‖ ги фармони тиббиѐт
амалиѐтига жорий этилган доривор ўсимликларни маданийлаштириш ва
етиштириш технологиясини ишлаб чиқариш назарда тутилган. Ҳозирги кунда
фан ва техника тараққиѐти жадал равишда ривожланаѐтган бир вақтда
флорамизда тарқалган ѐввойи ҳолда ўсаѐтган доривор ўсимликларни
иқлимлаштириш ва уларни кўпайтириш технологиясини ишлаб чиқиш
долзарб вазифалар хисобланади.
Республикамида 1500 га яқин доривор ўсимлик мавжуд бўлиб, 112 тури
хозирда фармзоналарда кўпайтирилиб хом ашѐси етиштирилиб келинмоқда.
17
Бундаш ташқари доривор ўсимликлардан
Аjuga turkestanica
(Regel) Briq.,
Allium sativum
L.,
Helichrisum maracandicum
M.Pop.,
Glycyrrhiza glabra
L.,
Cistanche salsa
(C.A.Mey) G.Beck.,
Ferula tadjikorum
Piminev,
Ephedra
eqiuisetina
Bunge., республикамизда табиий захиралари камайиб бормоқда.
Шундай доривор ўсимликлардан бири Самарқанд ўлмасўти (
H.
maracandicum
)
хисобланиб онтогенези, табиий захираси, тарқалиши,
кўпайтириш усуллари ўрганилмаган.
Самарқанд ўлмасўти (
H. maracandicum
)
Asteraceae
оиласи
Helichrysum
Mill
.
туркумига мансуб.
H. maracandicum
кўп йиллик ўсимлик бўлиб, бўйи
15-75 см, бир нечта вегетатив поялар (2-10) ҳосил қилади. Пояда барглари
кетма-кет жойлашган, баргининг учки қисми ўткирлашган. Саватчаси
лимонранг сариқ, ярим шарсимон ѐки гуллаган вақтида шарсимон, диаметри
8-10 мм, гултожбаргларининг узунлиги 0.6 мм, эни 0.1 мм тўқ сариқ рангда.
Июн-июл
ойлари гуллаб, июль-август ойлари уруғи пишиб етилади. Асосан
уруғи ва илдиз орқали кўпаяди. Умумий тарқалиши Ўрта Осиѐ (Тян-Шан,
Помир-Олой),
республикамизнинг
Тошкент,
Наманган,
Қашқадарѐ,
Сурхондарѐ ҳамда Самарқанд вилоятларида денгиз сатҳидан 1000-2500 м
баланд бўлган жойларда учрайди.
H. maracandicum
тиббиѐтда асосан холецистит ва гипохолецистит
касалликларини даволашда қуруқ ва суюқ экстрактлари қўлланилади.
Гулининг таркибида флавоноидлар (37.20%), изогелихризин, гелихризин [5],
гликозидлар, кумаринлар, церинлар, витамин К, мум ва аччиқ танид, эфир
мойи (0.08-0.11% гуллаган вақтда) учрайди [12, 13]. Бундан ташқари япон
олимлари антикаркиноген бирикмалари устида кимѐвий текширишлар олиб
борганлар [16].
Ўсимлик уруғлари куз ойида йиғиб олиниб шу йилнинг ўзидаѐқ
лаборатория
шароитида
унувчанлиги
аниқланди.
Уруғларнинг
унувчанлигини аниқлашда М.К. Фирсова [11; 351-б.] методидан фойдаланиб
Петри косачаларига 100 донадан уруғлар фильтр қоғозча устига
жойлаштирилиб 3 та такроран 20
0
С, 25
0
С, 30
0
С хаво хароратларида ундириш
йўли билан ўрганилди.
Do'stlaringiz bilan baham: