N sadriddinov, A. Rahimov, A. Mamadaliyev, Z. Jamolova fizika 0 ‘qitish uslubi asoslari

Sem inarni quyidagi reja asosida o'tkazish m aqsadga m u-
vofiqdir.
1. E le k tr zaryadlari. E le k tr z a ry ad larin in g o ‘za ro t a ’siri. 
K u lon q o n u n i. E lek tr za ry a d in in g o ‘lchov birligi.
2. Elektr m a y d o n k u chlanganligi. Bir jinsli va bir jinsli 
b o ‘lm a g a n elek tr m a y d o n . E lek tr m a y d o n k uch chiziqlari 
(suhbat).
3. E le k tr m a y d o n d a zaryadlarni k o 'c h ir is h d a bajarilgan 
ish. P otensial va p o te n sia lla r ayirm asi. P o te n sia lla r ayirm asi 
bilan m a y d o n kuchlanganligi orasidagi b o g 'la n is h (suhbat).
127

---

4. Elektr va gravitatsion m a y d o n l a r n in g hossalarini so- 
lishtirish (suhbat).
5. Texnologik jara y o n larn i r o ‘yobga chiqarishda m a y d o n - 
lardan foydalanish (o ‘quvchilarning chiqishlari va m a ’ruzalari).
Bu s e m in a r ikki soat d a v o m id a o 'tilib , z a c h y o t d a n a n - 
c h a g in a avval u n in g rejasi va a d a b iy o tla r ro'yxati fizika x o- 
nasiga ilib q o ‘yilishi lozim . S h u bilan birga rejadagi asosiy 
savollarni o 'q u v c h il a r yaxshi o ‘zlashtirishlari u c h u n ularga 
t o p sh iriq la r yozib q o ‘yiladi. 0 ‘q u v c h ila r ularni bajarib b o - 
radilar. T o p sh iriq la r q u y id ag ich a b o 'lishi m u m k in .
1 - t o p s h i r i q . « E lektr zaryadi» t u s h u n c h a s i n in g rnaz- 
m u n i n i aniqlang. Bu t u s h u n c h a z a r r a c h a n i n g q a n d a y xossa- 
sini aniq lash in i, e le k tr z a ry a d n in g o ‘lchov birligi qilib n im a
o lin g a n in i, e le k tr za ry a d ig a ega boMgan z a r r a la r q a n d a y
o ‘z a ro t a ’sir qilishini k o ‘rsating.
S a v о 11 a r:
1. Elektr z a ry ad in in g k o ‘chishi d e g a n d a n im an i t u s h u n a -
siz? H a q iq a td a nim a k o ‘chadi?
2. Elektr hodisalarini tushuntirishda «erkin» va «bog'langan 
elektr zaryadlari» degan tu s h u n c h a la rg a d u c h kelinadi. S h u n -
day tu sh u n c h a la r bilan ish k o ‘rganda nim ani nazarda tutiladi?
3. Elektr zaryadining saqlanish q o n u n i q a n d a y m a z m u n g a
ega?
4. Z aryadli z a rra la rn in g o 'z a r o e le k tr t a ’sirining g ra v i­
ta ts io n t a ’sirdan farqi n i m a d a n iborat?
5. K ulon q o n u n i n i ifodalovchi te n g la m a d a g i kattalik lar- 
ning fizik m a ’nosi q a n d a y ?
2 - t o p s h i r i q . « E lektr m a y d o n » tu s h u n c h a s in in g m a z - 
m u n in i aniqlan g ; e le k tr m a y d o n va uni x a rakterlovchi kat- 
talik la rn in g asosiy xossalarini ayting.
S a v о 11 a r:
1. Elektr m a y d o n nim a?
2. E lektr m a y d o n q a n d a y xossalarga ega? U ni q a n d a y
k attaliklar xarakterlaydi?

---

3. Elektr m a y d o n in i b o s h q a m a y d o n la r d a n farqlaydigan 
va un in g mavjudligi h aq id a h u k m chiqaradigan q a n d a y asosiy 
xossalari m avjud.
4. Elektr m a y d o n xossalarining qaysi birlari m o d d a g a h am
taalluqlidir.
3 - t o p s h i r i q . « E l e k t r m a y d o n k u c h l a n g a n l ig i » t u -
sh u n ch a sin in g fizik m a ’nosini aniqlang, elektr m a y d o n k u c h - 
langanligini a n iq la sh usullarini va u n in g o ‘lchov birligini 
takrorlang.
S a v о 11 a r:
1. E lek tr m a y d o n kuch lan g a n lig i d eb n im a g a aytiladi? 
K u c h la n g a n lik birligi qilib SI sistem asida n im a q ab u l q ilin - 
gan?
2. Berilgan z a ry a d n in g e le k tr m a y d o n kuch lan g a n lig i u 
yoki bu n u q ta d a nim a la rg a b o g ‘liq boMadi?
3. M a y d o n hosil qilay o tg an