“Ona tili o’qitish metodikasi ” fanidan Mavzu

 
 
 
 
 
 
 
 
2.3. O’quvchilarning lug‘at ya’ni so’z boyligini oshirish 
 
Bolalarning so‘z boyligini oshirish, asosan, maxsus tizimdagi mashg‘ulotlar 
jarayonida amalga oshiriladi. Ikki yil mobaynida bolalar jami 500 ga yaqin so‘zni 
o‘zlashtiradilar. Bu so‘zlar amaliy zaruriyat, nutqda takrorlanish, ehtiyoj, qiziqish 
va muloqot mavzulariga mos ravishda tanlangan. Ushbu so‘zlar mavzular bo‘yicha 
quyidagicha taqsimlanadi: birinchi o‘quv yilida – “Tanishuv”, “O‘yinchoqlar bilan 

---

20 
harakat”, “O‘yinchoqlar”, “Bosh kiyim va poyabzal”, “Oila”, “Ranglar”, 
“Hayvonlar va parrandalar”, “Birdan o‘ngacha sanoq”, “Meva va sabzavotlar”, 
“Idishlar”, “Oziq-ovqatlar”; ikkinchi o‘quv yilida – “Tana qismlari”, “Bizning uy”, 
“Mening kun tartibim”, “O‘ndan yigirmagacha sanoq”, “Maktab”, “Bizning shahar” 
(qishloq), “Yil fasllari”, “Bayramlar”, “Bizning vatan” mavzulari bo‘yicha so‘z va 
iboralarni o‘zlashtiradilar. 
Birinchi o‘quv yilidagi mavzular bo‘yicha 250 tacha so‘z, ikkinchi yilda ham 
shuncha so‘zni o‘zlashtirishlari mo‘ljallangan. Maktabgacha yoshdagi bolalarni 
ikkinchi tilga o‘rgatishda har bir mashg‘ulotda o‘rta hisobda to‘rtta yangi so‘z bilan 
tanishtiriladi. Bu miqdor turli omillar tufayli o‘zgarishi mumkin. Avvalo, so‘zlarni 
esda saqlab qolishni tashkil etish metodikasi hamda o‘rganilayotgan yangi 
so‘zlarning ma’no jihatdan o‘zaro farqlarini o‘zlashtirish zarur. 
Yangi so‘zlar ustida ish olib borish bir necha bosqichdan iborat: yangi 
so‘zlarni lug‘at tarkibiga kiritish; ularni faollashtirish; qancha so‘zlarning 
o‘zlashtirilganini aniqlash; bog‘lanishli nutqda ishlata olish; turli nutq qurilmalarida 
so‘zlarning qo‘llanishini faollashtirish. Yangi so‘zlar ko‘rgazmali qurollar, atrofdagi 
aniq predmetlar, buyumlar, suratlardan keng foydalanish asosida o‘rgatiladi. Ularni 
namoyish qilish jarayonida nomlari bir necha marta aniq qilib aytiladi. 
O‘qituvchidan so‘ng bolalar ham ikkiuch marta qaytaradilar.
Shunday qilib, o‘zga tildagi yangi so‘zni eshitib qaytarish bilan birga shu so‘z 
orqali ifodalangan narsabuyumni ko‘radilar. Bola narsa-buyum bilan uning nomi 
orasidagi bog‘lanishni aniqlaydi. Ko‘rgazmali qurollar yordamida o‘zlashtirib 
bo‘lmaydigan so‘zlar (