M. A. Yusupova San’atshunoslik iti direktori, Arxitektura doktori

Bear-Ranedagi sharshara yoqasidagi uy (1936, F.L.Rayt).
M e’m orchilikning boshqa rivojlanish jarayoni tem ir-b e to n n in g plastik 
xususiyatlarini q o ‘llash bilan bog'liq b o ‘lgan, y a ’ni turli shaklga keltirish 
qobiliyati y o ‘lidan ketdi. Potsdam dagi E ynshteyn m inorasining (1920— 
1921, E .M endelson) plastik j o ‘shqinli hajm i haykal sifatida qabul qilingan.
1917— 1926-yillar davri uchun form al unsurlar, tekisliklar, geom etrik 
jismlarga («stil» — golland guruhi) qiziqish xosdir. Bu oqim t a ’sirida 
Pensilvaniyaning B ear-R anedagi sharshara yoqasidagi uy (1936, F.L .R ayt, 
46-rasm) yaratildi, bunda b u tu n kom pozitsiyaning m uvozanat usullaridan 
biri hisoblangan — to ‘g‘riburchakli hajm ter to ‘g‘ri burchak ostida kesishgan.
Bauxauzda — m e ’m or V .G ropius to m o n id an V eym ar sh. badiiy-sanoat 
bilim yurtida, m e’m orchilikda yangi oqim — funksionalizm ga (1920) asos 
solingan, ular zam onaviy shakl-yaratuvchi g'oyasini asos qilib, sa n ’at va 
texnika sintezini barpo etdilar. Funksionalizm binolam ing sanoat va turm ush 
jarayonlariga (vazifalarga) q a t’iyan rioya qilinishini talab qilardi.
Funksionalizm yetakchilaridan biri — nem is m e ’m ori Miss Van der 
Roe (1886— 1969) — yangi fazoviy-ko'lam konsepsiyasini ilgari surdi: 
devor — b o ‘ysungan u nsur em as, balki ichki k o 'lam bilan tashqi m uhitni 
birlashtiruvchi, m ustaqil aham iyatga ega. U m e’m orchilikda «universal 
shakl», y a’ni turli b in o lar u ch u n m os keladigan m utloq g'o yasini rivoj- 
lantirgan.
Zam onaviy m e ’m orchilikning asoschilaridan biri Fransiya m e ’m ori va 
roe’m orchilik nazariyotchisi Le K orbyuze (1887— 1965) m e ’m orchilikda 
yangilash 
asosini zamonaviy texnikada va sanoat qurilishning ommaviyligida 
k o ‘rd i. 
U yangi m e ’m orchilikning besh asosiy om illarini quyidagicha 
ta’riflamoqda: karkas konstruksiyalarning ichidagi tarxlam ing egiluvchanligi;
Z. Dosmetova
65

---

s s g a f
вйяяш
iiuiiiiiM iniii
j piM iguiM E 
ii i i i i j i i i i i i i i j ! !
!
! И 
4
. t M ГI»f 
11
I I
! пШвШШЯ! ; 
i wiHR!*l!flH!'5: 
Н!!!!П!!!!|(!>*| ■!
|НЗ!!***|м1М|ц